Ορθοδοξία και στιγματισμός των ψυχικά νοσούντων δεν συμβιβάζονται!

     Δεν είμαι ούτε θεολόγος, ούτε γιατρός, πολύ περισσότερο δεν είμαι ψυχίατρος. Όσα θα γράψω προέρχονται από το πώς βίωσα και βιώνω την ψυχική νόσο σε πρόσωπα του στενότερου και ευρύτερου περιβάλλοντός μου, ως συνειδητό μέλος της Εκκλησίας και όσον αφορά την στάση των άλλων αλλά και των ίδιων των πασχόντων απέναντι στην νόσο τους.

Μάλιστα, επειδή στην Ορθοδοξία η αλήθεια βρίσκεται στο "εμείς", ενώ στο "εγώ" ελοχεύει η πλάνη, όχι μόνο δέχομαι αλλά και επιζητώ οποιαδήποτε διόρθωση αυτών που θα διατυπώσω (ο σχολιασμός είναι ελεύθερος στο blog μου).

Θεωρώ απαραίτητο ν' αρχίσω με την ορθόδοξη ανθρωπολογία, σύμφωνα με την οποία ο κάθε άνθρωπος είναι μια μοναδική και ανεπανάληπτη ύπαρξη αποτελούμενη από ψυχή και σώμα, δύο στοιχεία άρρηκτα δεμένα μεταξύ τους*.

Επομένως, το κάθε τι -άρα και την νόσο- το βιώνουμε ψυχοσωματικά. Έτσι, μια ψυχική κατάσταση επηρεάζει το σώμα (π.χ., το άγχος μπορεί να δημιουργήσει αυχενικό σύνδρομο) και μια σωματική κατάσταση (π.χ., πονόδοντος) σαφώς επηρεάζει την ψυχική μας διάθεση.

Η διάκριση, λοιπόν, των ασθενειών σε ψυχικές και σωματικές έχει καθαρά μεθοδολογικό χαρακτήρα και αφορά το ποσοστό κατά το οποίο επηρεάζεται η ψυχική διάθεση και η συμπεριφορά του ασθενή από την νόσο.

Έτσι, ο σακχαρώδης διαβήτης κατατάσσεται στις σωματικές νόσους, αφού τα υψηλά ποσοστά σακχάρου στο αίμα, που τον χαρακτηρίζουν, δεν επηρεάζουν τόσο πολύ ψυχικά τον άνθρωπο.

Η κατάθλιψη, όμως, κατατάσσεται στις ψυχικές νόσους, αφού τα χαμηλά ποσοστά σεροτονίνης στο αίμα, που την χαρακτηρίζουν, επηρεάζουν καταλυτικά την ψυχική διάθεση του ανθρώπου**.

Και στις δύο κατηγορίες, για να εκδηλωθεί η νόσος παίζει ρόλο η ιδιοσυγκρασία του ανθρώπου (προδιάθεση και συνήθειες), καθώς και το περιβάλλον (εξωτερικοί παράγοντες).

Στην ορθόδοξη θεώρηση των πραγμάτων, όμως, υπάρχει και ένας τρίτος και καθοριστικότερος όλων παράγοντας για να εκδηλωθεί μια ασθένεια και αυτός είναι το να το επιτρέψει ο Θεός και εδώ είναι που υπεισέρχεται το δαιμονικό στοιχείο*** 

Για όσους ξενίζονται ακούγοντας τον όρο -επειδή δεν δέχονται τίποτα το μεταφυσικό-, έχω να τους παραθέσω προσωπική εμπειρία, όπου, λέγοντας ψιθυριστά κάτι, με δύο πόρτες κλειστές και έναν δωδεκάμετρο διάδρομο να μεσολαβούν, ήλθε μανιοκαταθλιπτικός και μας είπε ακριβώς αυτά που είπαμε (είναι η ώρα που η επιστήμη σηκώνει τα χέρια ψηλά)!**** 

Ερχόμαστε, λοιπόν, με βάση τα παραπάνω στο τεράστιο θέμα της ευθύνης για την νόσο -"τις πταίει;", δηλαδή.

Ανακεφαλαιώνω τις αιτίες και μετά θα εξηγήσω γιατί είναι τεράστιο λάθος να απολυτοποιούμε κάποια απ' αυτές.

1. Προδιάθεση.

2. Άστοχες συμπεριφορές του ίδιου του αρρώστου ή ανθρώπων του περιβάλλοντός του (αμαρτίες -θυμίζω ότι "αμαρτία" σημαίνει "αποτυχία", "σφάλμα").

3. Δαιμονικό στοιχείο (κατά παραχώρηση Θεού, πάντα).

Ας εξετάσουμε τώρα αυτές τις αιτίες, που -το τονίζω!- συνυπάρχουν σε κάθε νόσο -"ψυχική" και "σωματική"-, μία μία:

1. Προδιάθεση.

    Είναι γνωστό σε όλους ότι μια προδιάθεση, από μόνη της, δεν εκδηλώνεται -ή εκδηλώνεται πιο ήπια-, αν δεν βρει το κατάλληλο περιβάλλον. Επομένως, είναι λάθος να χρησιμοποιείται η προδιάθεση άλλοτε σαν άλοθι ("Είχε ο πατέρας μου σάκχαρο, γι αυτό απέκτησα κι εγώ." -αν πρόσεχες τη διατροφή σου, ίσως να μην το αποκτούσες) κι άλλοτε σαν στοιχείο στιγματισμού ("Μην τον παντρευτείς αυτόν, γιατί η μητέρα του ήταν σχιζοφρενής!" -το ότι η μητέρα του μπορεί να έζησε σε συνθήκες απίστευτης ψυχολογικής πίεσης, π.χ., λόγω προσφυγιάς και φτώχειας, μας αφήνει παντελώς αδιάφορους).

Επιπλέον, ακόμα και να υπάρχει ο παράγοντας περιβάλλον, αν δεν επιτρέψει ο Θεός, δεν θα εκδηλωθεί η ασθένεια (αυτό για τους ορθόδοξους αδελφούς μου).

2. Άστοχες συμπεριφορές.

    Εδώ γίνονται τα πιο μεγάλα λάθη, ειδικά όσον αφορά τις λεγόμενες ψυχικές νόσους, όπου ο ένας κατηγορεί τον άλλο για την εκδήλωση της νόσου: "Δεν του συμπεριφερόσουν καλά του παιδιού και γι αυτό το' παθε!" (το ότι και στα υπόλοιπα παιδιά του συμπεριφερόταν το ίδιο και κανένα τους δεν έπαθε τίποτα μας διαφεύγει, καθώς και το γεγονός ότι το να βλέπει ένα παιδί τους γονείς του να αλληλοκατηγορούνται αποτελεί, από μόνο του, ένα ψυχικό τραύμα).

Το θέμα δεν είναι να πούμε αν φταίει ο συνάδελφος που άνοιξε το παράθυρο, μες στο καταχείμωνο, για το κρύωμα που άρπαξε ο άνθρωπός μας, ούτε αν δεν ντυνόταν καλά. Το θέμα είναι να δούμε τι θα κάνουμε για ν' ανακουφίσουμε τον ασθενή και, σε δεύτερο χρόνο, μπορούμε να μιλήσουμε για λάθη που δεν πρέπει να επαναληφθούν.

Δεν είναι δυνατόν να βλέπω έναν συνάνθρωπό μου να κρέμεται από μια κλωστή, με το χάος κάτω απ' τα πόδια του, και να του λέω "Αχ, κακομοίρη μου, έπρεπε να πάρεις πιο χοντρό σχοινί!" (μέχρι να το πω αυτό, μπορεί να έχει κοπεί η κλωστή)!!! Θα του ρίξω άμεσα ένα χοντρότερο σχοινί και, αφού τον ανεβάσω πάνω, μπορώ να του πω ο,τι θέλω.

Είπαμε, όμως, ότι η απολυτοποίηση οποιασδήποτε από τις τρεις αιτίες είναι τραγικό λάθος. Το ίδιο ισχύει και εδώ.

Έτσι, η απολυτοποίηση του στίχου της Παράκλησης στην Παναγία μας "Από των πολλών μου αμαρτιών, ασθενεί το σώμα, ασθενεί μου και η ψυχή", μας κάνει να ξεχνάμε ότι αυτή η απολυτοποίηση ανήκει στην Παλαιά Διαθήκη, όπου οτιδήποτε κακό αποδιδόταν αποκλειστικά στην αμαρτία.

Έρχεται, όμως, ο Ίδιος ο Κύριος να σπάσει αυτή την απολυτοποίηση, όταν, αναφερόμενος σε συμφορές που βρήκαν κάποιους ανθρώπους, σε αντίθεση με άλλους σύγχρονούς τους ή συντοπίτες τους, λέει ότι δεν ήταν αυτοί περισσότερο αμαρτωλοί από τους άλλους και έπαθαν αυτά (βλ. 13ο κεφάλαιο του κατά Λουκάν Ευαγγελίου). Ακόμη περισσότερο, στο 9ο κεφάλαιο του κατά Ιωάννην Ευαγγελίου, απαντά στους μαθητές του ότι ούτε ο εκ γενετής τυφλός ούτε οι γονείς του είχαν διαπράξει αμάρτημα, εξ αιτίας του οποίου γεννήθηκε τυφλός.

Σε άλλο σημείο, όμως (στο 5ο κεφάλαιο του κατά Ιωάννην Ευαγγελίου), λέει στον μόλις θεραπευθέντα παραλυτικό να μην αμαρτάνει πλέον, για να μην του συμβεί τίποτα χειρότερο.

Επομένως, είναι η αμαρτία (άστοχες, λάθος ενέργειες) αιτία της νόσου, αλλά όχι με απόλυτο τρόπο. Μπορεί να υπάρχει λάθος συμπεριφορά, από τον ίδιο τον ασθενή ή τους γύρω του και να μην εκδηλωθεί καθόλου η ασθένεια, ακόμα και αν υπάρχει προδιάθεση, απλά γιατί δεν το επέτρεψε ο Θεός*****. Ομοίως, μπορεί να μην υπάρχει προδιάθεση και να μην έχει υπάρξει καμία λάθος συμπεριφορά και ο Θεός -για λόγους που Εκείνος γνωρίζει- να επιτρέψει να εκδηλωθεί η ασθένεια.

Αυτά τα γράφω, όχι για να αθωώσω λάθος συμπεριφορές, αλλά για να μην είμαστε βιαστικοί στο να κατακρίνουμε τους άλλους ή το περιβάλλον τους για την εκδήλωση μιας ασθένειας******.

3. Δαιμονικό στοιχείο.

  Εδώ, τα λάθη γίνονται, φυσικά, μόνο μεταξύ των πιστών μελών της Εκκλησίας μας, αφού όσοι δεν παραδέχονται Θεό δεν παραδέχονται και δαιμονικές δυνάμεις.

Ένα πρώτο λάθος που κάνουμε είναι να συγχέουμε την ψυχική νόσο με τον δαιμονισμό, ενώ πρόκειται για δύο εντελώς διαφορετικές καταστάσεις.

Ο δαιμονισμένος μπορεί να έχει μια απόλυτα φυσιολογική συμπεριφορά και, όταν εκδηλώνει το δαιμόνιο την παρουσία του, η συμπεριφορά του να έχει χαρακτηριστικά που ξεπερνούν κατά πολύ τις φυσιολογικές ανθρώπινες δυνατότητες (π.χ., φωνές ή μουγκρίσματα, που θα απαιτούσαν τουλάχιστον το δεκαπλάσιο μέγεθος κρανίου -ως αντηχείο- για ν' ακουστούν με τέτοια ένταση, φανέρωση αμαρτιών άλλων που δεν τις γνωρίζει κανείς -ούτε στον εξομολόγο δεν τις έχουν πει!-, κλπ.). Ακόμα και ο μη ειδικός, βλέποντας όλα αυτά, μπορεί -πιστεύω- να καταλάβει ότι δεν έχουν καμία σχέση με νόσο, οποιουδήποτε είδους!

Αφού το ξεκαθαρίσαμε αυτό, προχωρώ στο δεύτερο λάθος που κάνουμε να νομίζουμε ότι το δαιμονικό στοιχείο δεν συνυπάρχει σε όλες τις ασθένειες και ιδιαίτερα στις σωματικές ασθένειες.

Να, όμως, που και πάλι ο Ίδιος ο Κύριος, στο 13ο κεφάλαιο του κατά Λουκάν Ευαγγελίου, αναφέρει για την συγκύπτουσα (καθαρά ορθοπεδική νόσος -κύφωση, βαριάς μορφής), ότι ο σατανάς την είχε "δεμένη" σ' αυτή την αφύσικη στάση για δεκαοκτώ χρόνια (στίχος 16)!

Το να πιστεύουμε ότι για το οποιοδήποτε κακό (στην περίπτωσή μας, μια ασθένεια) δεν έχει βάλει το ..."χεράκι" του και ο σατανάς (έστω, πατώντας πάνω στα πάθη μας και κατά παραχώρηση Θεού) αγγίζει τα όρια της βλασφημίας, αφού θεωρούμε ότι ο Θεός είναι αυτός που θέλησε να πάθουμε κάτι κακό, αντί για την αλήθεια που είναι ότι ο διάβολος είναι αυτός που επιθυμεί διακαώς το κακό μας και το πραγματοποιεί μόνο μέσα στα όρια που η αγαθότητα του Θεού του επιτρέπει.

Θεραπεία.

     Ξεκαθαρίζω, ευθύς εξ αρχής, ότι, για όποιον θέλει να λέγεται Χριστιανός και να το εννοεί, ο Χριστός είναι ο Ιατρός ψυχών και σωμάτων, τελεία και παύλα!

Αυτό δεν σημαίνει με τίποτα ότι θα αρνηθούμε την Ιατρική Επιστήμη!

Σημαίνει απλά ότι, όπως και σε κάθε άλλη δοκιμασία, ο πρώτος που θ' απευθυνθούμε, μέσω της προσευχής, θα είναι ο Θεός.

Ο δεύτερος, όμως, που πρέπει άμεσα ν' απευθυνθούμε είναι ο επιστημονικά καταρτισμένος ιατρός (και όχι η ...κυρα Κατίνα της γειτονιάς!)*******.

Υπογραμμίζω τη λέξη "άμεσα" γιατί, αναλόγως και την ασθένεια, η οποιαδήποτε καθυστέρηση μπορεί να έχει από κακά μέχρι καταστρεπτικά αποτελέσματα!

Πολλοί κάνουν το λάθος, ειδικά σε ψυχικά νοσήματα, να χάνουν πολύτιμο χρόνο, προσπαθώντας να "το παλέψουν μόνοι τους", πριν καταφύγουν σε ιατρική βοήθεια. Σ' αυτό παίζει ρόλο και μια στρεβλή εικόνα που έχουμε για τους ψυχιάτρους, θεωρώντας ότι, με το που θα πατήσουμε το πόδι μας εκεί, θα μας "παστώσουν" με φάρμακα. Ένας σωστός επιστήμονας ιατρός ποτέ δεν θα κάνει κάτι τέτοιο, όταν βλέπει ότι υπάρχουν περιθώρια για μια προσπάθεια χωρίς την χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής.

Όπως, όμως, είπαμε παραπάνω, λίγοι είναι αυτοί που θα καταφύγουν στον γιατρό, πριν εξαντληθούν αυτά τα περιθώρια. Οι περισσότεροι πηγαίνουν τόσο αργά, που, μερικές φορές, η ζημιά που έχει γίνει είναι πολύ μεγάλη και ενίοτε μη αναστρέψιμη, ακόμα και με την εφαρμογή βαριάς φαρμακευτικής αγωγής.

Εδώ, θ' αναφερθώ σε κάποια προκατάληψη που ισχύει όσον αφορά το πού απευθύνεται η θεραπεία. Όσον αφορά, μάλιστα τις ψυχικές νόσους, το πρώτο συνθετικό της σχετικής ιατρικής ειδικότητας (ψυχ-ιατρική) συγχίζει περισσότερο τα πράγματα, ειδικά για τους χριστιανούς, που σκέφτονται: "Καλά, θα πάω στον γιατρό για να θεραπεύσω την ...ψυχή μου;".

Ξεκαθαρίζω ότι, για όλες τις νόσους, η θεραπεία απευθύνεται και στην ψυχή και στο σώμα, όχι, όμως, με τον ίδιο τρόπο που δρουν τα Μυστήρια της Εκκλησίας.

Στην Εκκλησία, έχουμε την θεραπεία πρωτίστως της ψυχής, μέσα από την καταπολέμηση των παθών, με την Χάρη των Μυστηρίων, κάτι που αφαιρεί, σε μεγάλο βαθμό την βάση πάνω στην οποία μπορεί ν' αναπτυχθεί η οποιαδήποτε ασθένεια. Είναι, λοιπόν, μια θεραπεία που ξεκινά από την ψυχή και, λόγω της προαναφερθείσας αλληλεπίδρασης, επιδρά καταλυτικά και στο σώμα (μην ξεχνάμε ότι η ψυχή δίνει ζωή στο σώμα και όχι το αντίστροφο).

Στην Ιατρική, έχουμε την φαρμακευτική αγωγή, που έχει καθαρά βιοχημική δράση και θεραπεύει πρωτίστως το σώμα (και το νευρικό σύστημα, μέρος του σώματος είναι) και, λόγω της ίδιας αλληλεπίδρασης και μαζί με το μη φαρμακευτικό μέρος της θεραπείας (συζήτηση με τον γιατρό, κλπ.), επιδρά θεραπευτικά και στην ψυχή.

Νομίζω, λοιπόν, ότι καθίσταται σαφές ότι μιλάμε για δύο θεραπευτικές διαδικασίες, που δρουν με εντελώς διαφορετικό τρόπο, οπότε δεν τίθεται θέμα σύγχυσης.

Ένα άλλο λάθος που κάνουν οι ίδιοι οι ψυχικά πάσχοντες είναι ότι ταυτίζουν τον εαυτό τους με την ασθένεια! Αυτός, μάλιστα, είναι και ένας από τους κύριους λόγους που συχνά κόβουν την φαρμακευτική τους αγωγή.

Θα γίνω πιο σαφής. Ας πάρουμε την κατάθλιψη, που, στην εποχή μας, έχει καταντήσει πιο συχνή κι από τη ...γρίπη!

Όπως αναφέραμε παραπάνω, χαρακτηριστικό της νόσου αυτής είναι τα χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης στο αίμα του ασθενή. Τους χορηγείται, λοιπόν, μια ουσία που αναστέλλει την επαναπρόσληψη της σεροτονίνης από τους ιστούς, ώστε να αυξηθεί η ποσότητά της στο αίμα, μέχρι να φτάσει σε φυσιολογικά επίπεδα (αν το παρακάνουμε, πάμε για σχιζοφρένεια!). Αυτό καθιστά πιο εύκολη τη δουλειά που πρέπει να γίνει στον ψυχικό τομέα, γι αυτό και ο ασθενής πηγαίνει καλύτερα.

Εκεί είναι που γίνεται και το μεγάλο λάθος! Ο ασθενής, που δεν έπαψε ποτέ να αγωνίζεται ψυχικά για να ξεπεράσει την ασθένειά του, έχει την περιέργεια να δει αν αυτή η καλυτέρευση ήταν αποτέλεσμα της δικής του προσπάθειας ή των φαρμάκων (ψευτοδίλημμα, αφού είναι αποτέλεσμα της προσπάθειας, με τη βοήθεια των φαρμάκων -μαγικά χαπάκια δεν υπάρχουν!) και κόβει τα φάρμακα!

Αποτέλεσμα: όταν, μετά από καιρό (υπάρχει αρκετή αδράνεια στη δράση αυτών των φαρμάκων), επανέλθουν τα συμπτώματα, απογοητεύεται αλλά έχει και μια αρνητική προδιάθεση απέναντι στα φάρμακα, αφού διαπιστώνει ότι αυτό που ένοιωθε, όταν τα έπαιρνε, δεν είναι ο ...εαυτός του!

Εκλαμβάνει, δηλαδή, τη φαρμακευτική αγωγή ως ...ντοπάρισμα, ξεχνώντας ότι το ντοπάρισμα, εξ ορισμού, θέλει να φτάσει κάτι πέρα από τα φυσιολογικά του όρια, ενώ το φάρμακο να το επαναφέρει στα φυσιολογικά (στην περίπτωσή μας, τη σεροτονίνη). Είναι σαν να λέει ένας διαβητικός "Δεν παίρνω την ινσουλίνη μου, γιατί δεν είμαι ο εαυτός μου -σ.σ. με το υψηλό σάκχαρο- όταν την παίρνω"!!!

Κι ενώ έτσι έχουν τα πράγματα, ο κοινωνικός περίγυρος, ενώ δεν έχει κανένα πρόβλημα με τον διαβητικό, που έχει ανάγκη τη φαρμακευτική του αγωγή για να ζήσει μια όσο το δυνατό φυσιολογική ζωή, με τον ψυχικά πάσχοντα, που έχει κι αυτός την ίδια ανάγκη και για τον ίδιο λόγο, έχει ...θέμα!

Είναι σχεδόν σαν να θεωρεί ότι τον ένα "τον βρήκε" η αρρώστια ενώ ο άλλος "την βρήκε" αυτός!...

Ελπίζω όλα τα παραπάνω να συμβάλλουν στον τερματισμό του στιγματισμού των ψυχικά νοσούντων και στην εξάλειψη της προκατάληψης απέναντι στην ψυχική νόσο, τόσο στον εκκλησιαστικό χώρο, όσο και στην κοινωνία γενικότερα και -γιατί όχι;- να φτάσουμε κάποτε στο σημείο να μην ντρεπόμαστε να πούμε ότι πάσχω από διπολική διαταραχή, σχιζοφρένεια ή κατάθλιψη, όπως δεν ντρεπόμαστε να πούμε ότι πάσχουμε από καρδιά, δισκοπάθεια, αρθριτικά, κλπ.

Επαναλαμβάνω ότι, επειδή το πιθανότερο είναι να έχω κάνει λάθη σε όσα αναφέρω, αφού δεν είμαι ειδικός επί του θέματος, με πολλή χαρά θα δεχτώ σχόλια και διορθώσεις, στον ειδικό χώρο που υπάρχει γι αυτό στο κάτω μέρος της ανάρτησης.

Υποσημειώσεις:

* Ο χωρισμός αυτών των δύο (ψυχής και σώματος) συνεπάγεται τον -βιολογικό- θάνατο, κατάσταση αφύσικη, που παραχωρήθηκε από τον Θεό, μετά την πτώση, έτσι ώστε να μην καταστεί το κακό αθάνατο. Γι αυτό και ο άνθρωπος δεν μπορεί να συμβιβαστεί ποτέ με την ιδέα του θανάτου και ματαιοπονούν όσοι, με ψυχολογίστικες μεθόδους, προσπαθούν να βοηθήσουν ανθρώπους να τον "ξεπεράσουν". Ο θάνατος δεν ξεπερνιέται, νικιέται (και έχει ήδη νικηθεί, με την Ανάσταση του Χριστού, με την νίκη αυτή να ολοκληρώνεται στην κοινή ανάστασή μας, κατά την Δευτέρα Παρουσία Του, όπου η ψυχή του καθενός μας θα ενωθεί ξανά με το "εν ετέρα μορφή" αφθαρτοποιημένο σώμα του, για να βιώσει, ως ολοκληρωμένος άνθρωπος, την παρουσία του Θεού, ως παράδεισο ή ως κόλαση)!

**  Αντίθετα, τα υψηλά ποσοστά σεροτονίνης στο αίμα, χαρακτηρίζουν την σχιζοφρένεια.

*** Ο Θεός, ως Πανάγαθος, δεν επιθυμεί το κακό του πλάσματός του, παρά μόνο επιτρέπει στον διάβολο -που το επιθυμεί διακαώς!- να το πραγματοποιήσει, με όρους που Αυτός θέτει, ώστε, στο τέλος να βγει προς όφελος του πλάσματός του (βλ. Παλαιά Διαθήκη, την υπόθεση του Ιώβ, όπου ο διάβολος "πήγε για μαλλί και βγήκε κουρεμένος"!).

**** Κάποιοι, μάλιστα, απ' αυτούς, που θέλουν να αυτοαποκαλούνται ορθολογιστές, θέλοντας να εξηγήσουν "επιστημονικά" κάποια τέτοια φαινόμενα, φτάνουν να μιλούν για "ιδιαίτερες ψυχικές δυνάμεις" αυτών των ανθρώπων, μην καταλαβαίνοντας ότι αυτό που εκφράζουν αποτελούσε πίστη ...πρωτόγονων φυλών, που, γι αυτό το λόγο, θεωρούσαν τους ψυχικά πάσχοντες ως πρόσωπα ιερά (τελικά, ώρες ώρες, προσπαθώντας να χαρακτηρίσουμε κάποια πράγματα "μεσαίωνα", φτάνουμε σε εποχές πολύ πριν απ' αυτόν)!

***** Παράδειγμα: Όταν έγινε το πυρηνικό ατύχημα στο Τσέρνομπιλ, ήταν στην εποχή τους οι φράουλες (περίοδος Πάσχα) και, λόγω των αυστηρών οδηγιών για μη κατανάλωσή τους, η τιμή τους στη λαϊκή αγορά είχε φτάσει σε απίστευτα χαμηλά επίπεδα (έπαιρνες εννέα κουτιά -ένα καφάσι- στην τιμή του ενός). Εγώ, ο ασύνετος, εκμεταλλεύτηκα την ευκαιρία και κατανάλωνα φράουλες με το ...κιλό! Αυτή η λάθος συμπεριφορά μου, που πήγαζε από το πάθος της λαιμαργίας, σίγουρα με "φόρτωσε" με αρκετά υψηλά ποσοστά ραδιενέργειας (ας μην αναφέρω και τη βροχούλα που μ' έκανε μούσκεμα, όταν έκανα τζόκινγκ στον Υμηττό!). Από τότε έχουν περάσει πάνω από τρεις δεκαετίες και, δόξα τω Θεώ, δεν είχα κάποια συνέπεια στην υγεία μου (δεν γνωρίζω για το μέλλον).

Γενικά, κρίνοντας απ' τον εαυτό μου αλλά και από άλλα πράγματα, όπως η συμπεριφορά μας προς το φυσικό περιβάλλον, πιστεύω ότι ο Θεός επιτρέπει να γευτούμε απειροελάχιστες από τις συνέπειες των πράξεών μας (αν δεν ήταν έτσι, θα είχαμε καταστραφεί κι εμείς και ο πλανήτης μαζί, εδώ και καιρό!).

****** Δυστυχώς, έχω γίνει μάρτυρας περιπτώσεων που ο Θεός επέτρεψε, σε ανθρώπους που κατέκριναν άλλους ως υπαίτιους της εκδήλωσης μιας ψυχικής νόσου στην οικογένειά τους, να συμβεί το ίδιο και στη δική τους οικογένεια!

Και μην το θεωρήσει κάποιος αυτό σαν τιμωρία του Θεού, αλλά σαν παιδαγωγία, ώστε να βγει ο άνθρωπος από το σκοτάδι της πλάνης του. Θυμίζω ότι καμιά αμαρτία δεν μπορεί να μας στερήσει την σωτηρία, αφού ο Θεός όλα τα συγχωρεί, η πλάνη όμως μπορεί. Κι αυτό γιατί οι αμαρτίες, όταν βρίσκεσαι στην Αλήθεια, είναι πτώσεις πάνω στο σωστό δρόμο, ενώ όταν είσαι στην πλάνη, έχεις πάρει λάθος δρόμο!

******* Στην Αγία Γραφή, ο σοφός Σειράχ αναφέρει: "Να αποδίδεις στο γιατρό τις τιμές που του ανήκουν, γιατί κι αυτόν ο Κύριος τον έχει ορίσει στο λειτούργημά του. Ο Ύψιστος δίνει στο γιατρό τη γνώση να γιατρεύει· ... Ο Κύριος δημιούργησε τα φάρμακα από τη γη κι ο άνθρωπος που έχει φρόνηση δε θα διστάσει να τα χρησιμοποιήσει." (Σοφία Σειράχ, κεφ. 38, στίχ. 1-4). Ας μη γινόμαστε, λοιπόν, ...άφρονες!