Μια ομιλία για τους Τρεις Ιεράρχες.

     Αυτή η ομιλία έγινε εξαιτίας ενός ...λάθους! Συγκεκριμένα, ενός λάθους μιας γραμματέως του δήμου, που μας είπε ότι, αν το σχολείο μας αναλάμβανε την ομιλία για τους Τρεις Ιεράρχες, θα απαλλασσόταν από την υποχρέωση της αντίστοιχης ομιλίας της 25ης Μαρτίου, κάτι που δεν ίσχυσε (βλ. εδώ).

Έγινε, όμως, και εξαιτίας της ...λαιμαργίας μου! Κι αυτό γιατί, ενώ αρχικά επέμενα να γίνει κλήρωση για το ποιος θα εκφωνήσει το λόγο, τελικά δέχτηκα να τον πω εγώ, αφού μια καλή συνάδελφος μού έταξε να μου φτιάξει ένα ωραίο γλυκό.

Για να πω όλη την αλήθεια, συμφώνησα και υπό τον όρο ότι δεν θα συνέτασσα μια ξεχωριστή ομιλία, αλλά απλά θα έλεγα με πιο απλά λόγια αυτά που περιελάμβανε το Μήνυμα της Ιεράς Συνόδου για τη συγκεκριμένη εορτή, το οποίο είχα διαβάσει και είχα βρει πολύ καλό και εύστοχο.

Τελικά, εξαιτίας και της τεμπελιάς μου, βρέθηκα στο σολέα του Αγίου Βλασίου για να μιλήσω, μετά από πολλή προσευχή και σκέψη, αλλά χωρίς να κρατώ τίποτα γραπτό στα χέρια μου (ούτε καν σημειώσεις, σαν ένα στοιχειώδη "σκελετό" αυτών που θα έλεγα -εκ των υστέρων, αυτό το μετάνοιωσα, αλλά ..."είχε γίνει ο γάμος"!).

Αποτέλεσμα: ο λόγος βγήκε πολύ μεγαλύτερος απ' όσο υπολόγιζα, σε κάποια σημεία του μάλλον έφευγα απ' το θέμα και, το κυριότερο, έτρεμαν τα πόδια μου απ' την αγωνία, που γινόταν ακόμα μεγαλύτερη όταν έβλεπα ότι όλοι (ακόμα και τα παιδιά) έκαναν απόλυτη ησυχία και με άκουγαν με προσοχή!

Καταλαβαίνετε, λοιπόν, γιατί θεώρησα θαύμα του Πανάγαθου το γεγονός ότι το τέλος της ομιλίας μου ακολούθησε ενθουσιώδες χειροκρότημα (για μια στιγμή, πίστεψα ότι αυτό σήμαινε "επιτέλους, τελείωσε!") και πολλά ένθερμα συγχαρητήρια, που, μερικές φορές συνοδεύονταν κι από υπερβολικά θετικά σχόλια!

Εν τω μεταξύ, αυτό που εγώ αισθανόμουν ήταν μια μεγάλη ανακούφιση που όλο αυτό τελείωσε (στ' αλήθεια, στα ελάχιστα βήματα που έκανα μέχρι το ψαλτήρι, μετά το τέλος της ομιλίας, δεν ένοιωθα τα πόδια μου, από το γόνατο και κάτω -τελικά, δεν βγήκε καθόλου τυχαία η έκφραση "μου κόπηκαν τα γόνατα"!). 

Κατάλαβα, επίσης, ότι κανένας δεν είχε προσέξει τα ...χέρια μου και όλοι νόμιζαν ότι την ομιλία την είχα γραμμένη, απογοητεύονταν δε όταν ζητούσαν έντονα να τους δώσω αντίγραφό της και μάθαιναν ότι κάτι τέτοιο δεν ήταν δυνατόν, αφού δεν υπήρχε καν ...πρωτότυπο!

Αυτό το τελευταίο αποτελεί και το λόγο για τον οποίο κάθισα, μετά από τόσον καιρό, και προσπάθησα να καταγράψω σε κείμενο αυτά που είπα τότε.

Μην φανταστείτε ότι ήταν εύκολο. Ακόμα και τώρα που τελείωσα το κείμενο, μετά από πολλά "χτενίσματα" και διορθώσεις, νοιώθω ότι μόνο αμυδρά πλησιάζει όχι μόνο το περιεχόμενο της ομιλίας μου, αλλά κυρίως τον τρόπο με τον οποίο το απέδωσα τότε (γι αυτό, πριν, μίλησα για θαύμα), κάτι που θα καταλάβετε και όσοι από εσάς το διαβάσετε και με είχατε ακούσει τότε. Πάντως, τα κεντρικά μηνύματα που ήθελα να δώσω τα περιέχει:

Ομιλία για τη γιορτή των Τριών Ιεραρχών

Δρόσου Σπύρου, εκπαιδευτικού Φυσικής Αγωγής του 3^ου Δημοτικού Σχολείου Ξυλοκάστρου

(εκφωνήθηκε στον Ι. Ναό Αγ. Βλασίου Ξυλοκάστρου, στις 30-1-2018)

 

Σεβαστοί πατέρες, αξιότιμοι εκπρόσωποι των αρχών του τόπου, κυρίες και κύριοι, πολυαγαπημένα μας παιδιά,

αυτά που θα σας πω δεν αποτελούν παρά το πολύ καλό και εύστοχο μήνυμα της Ιεράς Συνόδου για τη σημερινή ημέρα, μόνο που θα προσπαθήσω να πω αυτά που περιέχει πιο απλά, ώστε να τα καταλάβουν καλύτερα οι μικροί θησαυροί μας, τα παιδιά.

Τρεις Ιεράρχες … Τι σημαίνει ιεράρχες; Σημαίνει ιερείς -παπάδες- της Εκκλησίας μας, αλλά κάποιου ανώτερου βαθμού, δηλαδή δεσπότες ή πατριάρχες.

Το ελληνικό κράτος, πολύ σωστά, καθιέρωσε τρεις απ’ αυτούς να είναι προστάτες της Παιδείας. Και το πρώτο ερώτημα που προκύπτει είναι: Γιατί αυτούς;

Δόξα τω Θεώ, σαν λαός έχουμε ένα σωρό λαμπρούς προγόνους, που όχι απλά διέπρεψαν στο χώρο της επιστήμης αλλά κάποιοι απ’ αυτούς θεωρούνται και πατέρες κάποιων επιστημών (της ιστορίας, της φιλοσοφίας, της ιατρικής, της γεωμετρίας, κλπ.) και πολύ πιο διάσημοι από τους Τρεις Ιεράρχες. Αν, π.χ., πεις «Σωκράτης» σε κάποιον ξένο, είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα τον γνωρίζει, ενώ αν πεις «Γρηγόριος ο Θεολόγος», μάλλον θα του είναι άγνωστος. Γιατί, λοιπόν, διαλέξαμε αυτούς και όχι τις «φίρμες» για προστάτες της Παιδείας;

Η απάντηση βρίσκεται στο γεγονός ότι οι Τρεις αυτοί Ιεράρχες, όλη τη γνώση που διέθεταν μαζί με τα χαρίσματα -ταλέντα- τους δεν τα χρησιμοποίησαν για τον εαυτό τους μόνο (για ν’ αποκτήσουν δόξα και πλούτο) αλλά υπηρέτησαν τους συνανθρώπους τους με αυτά. Θα λέγαμε, μάλιστα, ότι γι αυτόν ακριβώς το σκοπό απέκτησαν τις γνώσεις και καλλιέργησαν τα ταλέντα τους, για να μπορέσουν να υπηρετήσουν καλύτερα τις ανάγκες των άλλων.

Το κυριότερο απ’ αυτά τα χαρίσματα που είχαν είναι και αυτό που έδωσε στον καθένα το προσωνύμιό του –«παρατσούκλι» του.
Έτσι, λέμε «Βασίλειος ο Μέγας», «Ιωάννης ο Χρυσόστομος» και «Γρηγόριος ο Θεολόγος».
 
Ας δούμε, όμως, ένα-ένα αυτά τα παρατσούκλια-ταλέντα και πως τα χρησιμοποίησε ο καθένας από τους Τρεις Ιεράρχες:
 
Βασίλειος ο Μέγας.

Περίεργο! …Υπάρχει κάποιο τέτοιο ταλέντο-χάρισμα, η …μεγαλοσύνη; Και όμως! Κάποτε, που οι μαθητές του Χριστού συζητούσαν ποιος απ’ αυτούς είναι ο πιο μεγάλος (ο πιο σπουδαίος), ο ίδιος ο Χριστός τους είπε ότι όποιος θέλει να είναι μεγάλος μεταξύ τους θα πρέπει να είναι υπηρέτης όλων των άλλων.

Πραγματικά, αυτό το ταλέντο, τού να υπηρετεί, δηλαδή, τις ανάγκες όλων των άλλων, το είχε σε πολύ μεγάλο βαθμό ο Άγιος Βασίλειος, ο οποίος όχι μόνο το έκανε αυτό ο ίδιος, σαν τελευταίος απ’ όλους, αλλά οργάνωσε τόσο καλά και τους χριστιανούς της επισκοπής του σ’ αυτό, ώστε να δημιουργηθεί μια ολόκληρη πολιτεία, η Βασιλειάδα, με πτωχοκομεία, νοσοκομεία, γηροκομεία, ορφανοτροφεία, κλπ., που λειτουργούσε υποδειγματικά!

Είναι φανερό ότι μια τέτοια οργανωτική ικανότητα θα μπορούσε να τη χρησιμοποιήσει για να δημιουργήσει μια δική του οικονομική αυτοκρατορία, όμως αυτός τη χρησιμοποίησε για να ανακουφίσει τον πόνο και τις ανάγκες των συνανθρώπων του.
 
Ιωάννης ο Χρυσόστομος.

Δεν χρειάζεται πολλή σκέψη για να καταλάβουμε ότι το συγκεκριμένο παρατσούκλι δείχνει την εξαιρετική ικανότητα που είχε ο Άγιος Ιωάννης στο να μιλά και να πείθει τους άλλους. Αυτό το ταλέντο το καλλιέργησε σε ρητορική σχολή της εποχής, όπου διέπρεψε. Να σημειώσω εδώ ότι οι σχολές αυτές ήταν όπως οι σημερινές νομικές σχολές και ο ρήτορας ήταν αυτό που σήμερα λέμε δικηγόρος.

Κι ενώ όλα έδειχναν ότι ο νεαρός Ιωάννης θα εξελισσόταν σε έναν πολύ επιτυχημένο ρήτορα-δικηγόρο, με δόξα και πλούτη, αυτός τα παράτησε όλα για να γίνει αρχικά ιερέας και τελικά Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως.

Όσο για τη ρητορική του δεινότητα, αυτή τη χρησιμοποίησε για να υπερασπιστεί, χωρίς καμία αμοιβή, κάθε αδύναμο που αδικούταν και να καταγγέλλει το κακό σε όλες τις μορφές του, αδιαφορώντας για το πόσο μεγάλο αξίωμα κατείχε αυτός που το διέπραττε. Ήταν, μάλιστα, τέτοια η τόλμη του, για την οποία υπέφερε διώξεις και εξορίες, που, μέχρι τις μέρες μας, όταν κάποιος πει κάτι σωστό που κανείς άλλος δεν έχει το θάρρος να το πει, λέμε «Πες τα, Χρυσόστομε!».
 
Γρηγόριος ο Θεολόγος.

Θεολόγος … Αυτός που λέει την αλήθεια για τον Θεό στους ανθρώπους, όχι μόνο με λόγια αλλά, κυρίως, με έργα, με την ίδια του τη ζωή.
Και θα ρωτήσει κάποιος: Καλά, και σε τι θα μπορούσε να βοηθήσει τους συνανθρώπους του αυτό το ταλέντο του Αγίου Γρηγορίου;

Στον Χριστιανισμό, η αλήθεια για τον Θεό είναι και αλήθεια για τον άνθρωπο, από τη στιγμή που έχουμε πλαστεί «κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση» μ’ Αυτόν, δηλαδή με σκοπό να Του μοιάσουμε. Έτσι θα κατακτήσουμε την αιώνια ευτυχία-μακαριότητα, μιας και ευτυχία είναι να ζεις αυτό για το οποίο είσαι πλασμένος.

Ένα παράδειγμα, που αρκετές φορές έχω φέρει στα παιδιά και το καταλαβαίνουν, είναι αυτό της …κατσαρόλας! Άνετα μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν κράνος και να προστατέψει το κεφάλι μας από σφαίρες (μάλιστα, τις σημερινές κατσαρόλες, ούτε …καλάσνικοφ δεν τις τρυπάει!). Αν, όμως, μπορούσαμε να τη ρωτήσουμε «είσαι ευτυχισμένη, που σώζεις ζωές;», θα μας απαντούσε κάπως έτσι: Δε λέω, ευχαριστημένη είμαι, αλλά νοιώθω ότι είμαι φτιαγμένη για κάτι άλλο, διαφορετικό!
Και, πραγματικά, μια κατσαρόλα είναι φτιαγμένη για να μαγειρεύεται φαγητό μέσα σ’ αυτή, που μετά θα μοιράζεται στους ανθρώπους και θα τους χορταίνει. Μόνο έτσι, μια κατσαρόλα, θα μπορούσαμε να πούμε, θα βρει την αληθινή ευτυχία.

Ο Θεός μας είναι αγάπη. Προσέξτε! Δεν έχει αγάπη, αλλά είναι αγάπη, που σημαίνει ότι η αγάπη είναι ο τρόπος με τον οποίο υπάρχει. Επομένως, εμείς, που είμαστε πλασμένοι για να Του μοιάσουμε, είμαστε, ουσιαστικά, πλασμένοι για να αγαπάμε.

Όταν αγαπάμε, είμαστε πραγματικά ευτυχισμένοι, αφού κάνουμε αυτό για το οποίο, σύμφωνα με τη χριστιανική θεολογία, είμαστε πλασμένοι.

Ότι αυτό είναι έτσι το μαρτυρεί και το … «βιβλιαράκι με τις οδηγίες χρήσης μας», που μας δόθηκε από το Θεό, που δεν είναι άλλο από τη συνείδησή μας. Σκεφτείτε, αλήθεια, πότε αισθάνεστε μεγαλύτερη χαρά, όταν βοηθάει κάποιος εσάς ή όταν εσείς βοηθάτε κάποιον άλλο; Φυσικά, όταν εσείς βοηθάτε κάποιον άλλον...
 
Η χριστιανική θεολογία μάς μαθαίνει και ότι αυτή η αγάπη, για την οποία έχουμε πλαστεί, είναι απεριόριστη και δεν κάνει διακρίσεις σε «καλούς» και «κακούς», όπως ο Θεός δεν βρέχει μόνο για τους δίκαιους αλλά και για τους άδικους ανθρώπους.

Ναι, αλλά, θα πουν κάποιοι, εγώ βλέπω ότι κάποιες κατηγορίες ανθρώπων η Εκκλησία δεν τους δέχεται, λόγω κάποιων αμαρτιών -άστοχων επιλογών- που έχουν κάνει στη ζωή τους.

Λάθος! Κατ’ αρχήν, να πούμε ότι «αμαρτία» σημαίνει ουσιαστικά «αστοχία» και η Εκκλησία τη θεωρεί σύμπτωμα της πνευματικής μας ασθένειας, την οποία καλείται, σαν πνευματικό «νοσοκομείο» να μας βοηθήσει να θεραπεύσουμε. Έτσι, δεν θα δείτε σε κανένα ναό απ’ έξω να γράφει «απαγορεύονται οι αμαρτωλοί», γιατί θα είναι σαν να γράφει απ’ έξω από ένα νοσοκομείο «απαγορεύονται οι άρρωστοι»!

Όμως, όταν ο Χριστός είπε ότι ήλθε να καλέσει όχι τους δίκαιους αλλά τους αμαρτωλούς, πρόσθεσε και τη φράση «σε μετάνοια», που σημαίνει ότι, όπως στο νοσοκομείο ο άρρωστος μπαίνει με σκοπό ν’ αλλάξει την κατάσταση της υγείας του προς το καλύτερο, ακολουθώντας τις οδηγίες των γιατρών, έτσι και στην Εκκλησία μπαίνουμε σαν αμαρτωλοί, με σκοπό ν’ απαλλαγούμε από τις αμαρτίες μας, μετανοώντας γι αυτές.

Τέλος, η Εκκλησία δεν κάνει διακρίσεις, αλλά έχει τη διάκριση να ξεχωρίζει τον αμαρτωλό από την αμαρτία του, όπως ο γιατρός ξεχωρίζει τον άρρωστο από την αρρώστια του. Αυτό κάνει και η πραγματική χριστιανική αγάπη, που δέχεται τον αμαρτωλό, αλλά απορρίπτει την αμαρτία του και τον βοηθά ν’ απαλλαγεί απ’ αυτήν.

Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος το έκανε αυτό πράξη, στην περίπτωση του Ευτρόπιου, ενός διεφθαρμένου ανθρώπου, που με χίλιες δυο δολοπλοκίες είχε καταφέρει να ανέλθει στην εξουσία και να «κόβει και να ράβει», θα λέγαμε, μέσα στο παλάτι. Ο Ιωάννης τον είχε ελέγξει πολύ έντονα και πολλές φορές στα κηρύγματά του για τα κακά που έκανε. Ώσπου, μια νύχτα, γίνεται λαϊκή εξέγερση, όπου ο Ευτρόπιος μόλις που καταφέρνει να γλυτώσει τη ζωή του και καταφεύγει με τη νυχτικιά στο ναό της Αγια-Σοφιάς, όπου αγκαλιάζει την Αγία Τράπεζα (ήταν άσυλο). Και τότε μπαίνει μπροστά στο εξαγριωμένο πλήθος και το εμποδίζει να κάνει τέτοιο ανοσιούργημα ο ίδιος ο Χρυσόστομος, που εκμεταλλεύεται την περίσταση και, με φοβερή δύναμη λόγου, μιλά για την ματαιότητα της επίγειας δόξας και εξουσίας. Συγκλονιστική αγάπη στον αμαρτωλό, ασυμβίβαστο μίσος στην αμαρτία!…
 
     Αυτή η αγάπη ήταν και το κύριο «συστατικό» της αγιασμένης ζωής των Τριών Ιεραρχών, που τους έκανε τόσο αγαπητούς στον πιστό λαό. Η ίδια αγάπη, όταν μετά από χρόνια οι χριστιανοί φιλονικούσαν για το ποιος από τους τρεις τους ήταν ο καλύτερος (βλέπετε, σαν λαός, από παλιά, αυτά που έπρεπε να μας ενώνουν, καταφέρναμε να μας χωρίζουν), τους έκανε να παρουσιαστούν στον ύπνο ενός επισκόπου για να του πουν ότι τους στεναχωρεί να βλέπουν τσακωμένους τους χριστιανούς, αυτοί, που όλη τη ζωή τους πάλεψαν για να τους βλέπουν αγαπημένους, και ότι, για να σταματήσει αυτό, εκτός από τις ξεχωριστές γιορτές τους (1^η Ιανουαρίου για τον Άγιο Βασίλειο, 25^η Ιανουαρίου για τον Άγιο Γρηγόριο και 13^η Νοεμβρίου για τον Άγιο Ιωάννη) θέλουν να εορτάζονται και οι τρεις μαζί στις 30 Ιανουαρίου.
 
     Αυτή η αγάπη, ίσως περισσότερο από ποτέ, είναι και το μήνυμα που έχει να δώσει η σημερινή εορτή, όσον αφορά το σκοπό της Παιδείας μας.
Είμαι στο σχολείο και είμαι καλός στα Μαθηματικά; Θα χρησιμοποιήσω αυτό το ταλέντο μου μόνο για να πάρω καλό βαθμό ή για να βοηθήσω και το συμμαθητή μου που δυσκολεύεται;
Είμαι καλός στη Γυμναστική; Γιατί; Για να κερδίζω μόνο μετάλλια και δόξα ή και για να βοηθώ, π.χ., τη μανούλα μου ν’ ανεβάσει τη λεκάνη με τα πλυμένα στην ταράτσα για να τ’ απλώσει;
Γιατί θέλω να σπουδάσω, π.χ., γιατρός; Από αγάπη για τον άρρωστο συνάνθρωπό μου και για να μπορέσω να τον βοηθήσω αποτελεσματικότερα να γίνει καλά ή για να βγάλω πολλά χρήματα, εκμεταλλευόμενος τον ανθρώπινο πόνο (παρόμοια και δικηγόρος, κλπ.);

Ποιο από τα δύο, στα παραπάνω ερωτήματα, θα με κάνει ευτυχισμένο, νομίζω ότι έγινε φανερό από αυτά που είπαμε προηγουμένως…
 
Τελειώνω, με μία φράση, που μπορεί να σας φανεί λίγο περίεργη, αλλά που θα ήθελα να είναι αυτό που θα σας μείνει από όλη την ομιλία μου:
 
Αγαπάτε, γιατί χανόμαστε!

Σας παραθέτω το κείμενο και σε δύο συνδέσμους.

Ο ένας παραπέμπει σε αρχείο pdf, που μπορείτε να το διαβάσετε και να το κατεβάσετε και ο άλλος παραπέμπει σε αρχείο word, για όσους θέλουν και να το επεξεργαστούν (εννοείται ότι δεν διεκδικώ πνευματικά δικαιώματα και θα είναι τιμή για μένα να χρησιμοποιήσει και κάποιος άλλος το πόνημά μου, είτε αυτούσιο, είτε κάποια από τα στοιχεία του).

Τέλος, αν θέλετε να διαβάσετε κάτι καλύτερο και πολύ πιο σύντομο για τους Τρεις Ιεράρχες, πατήστε εδώ.