Ο Κυπριακός Αγώνας, οι μαθητές και το ...Ξυλόκαστρο: Μια ομιλία για την επέτειο της 1ης Απριλίου 1955.

     Αυτή την ομιλία δεν με υποχρέωσε κανείς να την κάνω. Την έκανα γιατί θεώρησα ότι είναι κρίμα να μη γνωρίζουν οι μαθητές μου αυτά τα οποία περιλαμβάνει, που, όπως θα δει όποιος τη διαβάσει, αφορούν τους ίδιους, τόσο ως μαθητές, όσο και ως Ξυλοκαστρίτες.

Επειδή η 1η Απριλίου έπεφτε Κυριακή των Βαΐων, την εκφώνησα στον εκκλησιασμό που κάναμε, την Τετάρτη 28 Μαρτίου 2018, έχοντας στα χέρια μου μόνο κάποιες σημειώσεις.
Σήμερα, έκατσα και την κατέγραψα, οπότε προέκυψε το κείμενο το οποίο σας παραθέτω:

Ομιλία για την επέτειο της 1^ης Απριλίου (Κυπριακός Αγώνας)

Δρόσου Σπύρου, εκπαιδευτικού Φυσικής Αγωγής του 3^ου Δημοτικού Σχολείου Ξυλοκάστρου

(εκφωνήθηκε στον Ι. Ναό Αγ. Βλασίου Ξυλοκάστρου, στις 28-3-2018)

 

Αγαπημένα μου παιδιά, 

την 25^η Μαρτίου 1821, που γιορτάσαμε πρόσφατα, ξεσηκώθηκε εναντίον των τυράννων όλος ο Ελληνισμός. Μαζί και το νησί της Κύπρου. Μόνο που, επειδή το νησί αυτό βρισκόταν μακριά από το επίκεντρο των πολεμικών επιχειρήσεων, οι Οθωμανοί κατακτητές δεν δυσκολεύτηκαν να πνίξουν την εξέγερση στο αίμα, απαγχονίζοντας τον αρχιεπίσκοπο Κυπριανό, μαζί με πολλούς άλλους αρχιερείς και προκρίτους του τόπου.

     Έτσι, η Κύπρος, όπως και άλλα κομμάτια του ελληνισμού (Θεσσαλία, Μακεδονία, Ήπειρος, Θράκη, Κρήτη, κλπ.), έμεινε σκλαβωμένη για πολλά ακόμα χρόνια στους Τούρκους, οι οποίοι, το 1878, την παραχωρούν-νοικιάζουν στους Άγγλους (σαν να ήταν κανένα οικόπεδο).

Οι ελπίδες, τότε, των Κυπρίων αδελφών μας για ένωση με τη μητέρα Ελλάδα αναπτερώνονται, τα σχέδια των Άγγλων για το νησί, όμως, είναι διαφορετικά…

Οι Κύπριοι συμμετέχουν σε όλους τους αγώνες για την απελευθέρωση των άλλων κομματιών της Ελλάδας που, όπως αυτοί, παρέμεναν ακόμα σκλαβωμένα, καθώς και στον Α΄ και Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, στο πλευρό των κατακτητών τους Άγγλων, περιμένοντας, σαν ελάχιστη «ανταμοιβή», την πολυπόθητη ένωση με την Ελλάδα, κάτι που, όμως, δεν συνέβη.

Μάλιστα, μετά τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, με τους Τούρκους να είναι με την πλευρά των ηττημένων, η «ενοικίαση» του νησιού μετατρέπεται επίσημα σε αγγλική κατοχή.

Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο και την ένωση των Δωδεκανήσων με την Ελλάδα, η Κύπρος πάλι μένει αλύτρωτη.

Προσπαθεί, τότε, με διπλωματικό τρόπο, να ευαισθητοποιήσει τον νεοσύστατο Ο.Η.Ε. και τη διεθνή κοινή γνώμη, με αποκορύφωμα το δημοψήφισμα του 1950, που οργανώθηκε από την Εκκλησία και στο οποίο, από το 96% του πληθυσμού που ψήφισε, μόνο πέντε άνθρωποι ψήφισαν κατά της ένωσης με την Ελλάδα (άρα, και η πλειοψηφία των Τούρκων του νησιού ψήφισαν υπέρ!).

Όμως, ούτε αυτό συγκίνησε την Βρετανική Αυτοκρατορία, κι έτσι, την 1^η Απριλίου του 1955, ξεκινά ο ένοπλος αγώνας από την Εθνική Οργάνωση Κυπριακού Αγώνα, τη γνωστή ως Ε.Ο.Κ.Α., που είχε σαν αποτέλεσμα, την 15^η Αυγούστου του 1960, η Κύπρος να κερδίσει την ανεξαρτησία της, αλλά όχι το ποθούμενο, που ήταν η ένωση με τη μητέρα Ελλάδα.

Έτσι, χάρη στην επικράτηση των συμφερόντων των ισχυρών του πλανήτη μας, έχουμε το ιστορικό παράδοξο να υπάρχει ένα κράτος, η Κύπρος, που έχει την ίδια υπερχιλιετή ιστορία και τον ίδιο εθνικό ύμνο με ένα άλλο κράτος, την Ελλάδα, και διαφορετική σημαία από αυτή με την οποία αγωνίστηκε για την απελευθέρωσή του (προσέξτε, πριν από ένα αγώνα, π.χ. ποδοσφαίρου, μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου και θ’ ακούσετε μόνο έναν εθνικό ύμνο -ειλικρινά, δεν ξέρω να υπάρχει κάτι παρόμοιο στον κόσμο!).

Τα ίδια συμφέροντα οδήγησαν στην τουρκική εισβολή του 1974 και την κατοχή του 37% του νησιού, που όμως αντιπροσωπεύει το 70% της παραγωγής, δηλαδή το καλύτερο κομμάτι του.

Αυτό, έκανε το Κυπριακό πρόβλημα ακόμα πιο πολύπλοκο και άλυτο, εδώ και δεκαετίες, έτσι ώστε να έχει δημιουργηθεί η παροιμιώδης φράση για κάποιον που καθυστερεί σε κάτι: «Καλά, τι κάνεις τόση ώρα; Το Κυπριακό λύνεις;!».

     Από τους ήρωες του Κυπριακού Αγώνα θα σας παρουσιάσω μόνο δύο, τον καθένα για ξεχωριστό λόγο.

     Ο πρώτος είναι ο Γρηγόρης Αυξεντίου, αξιωματικός του ελληνικού στρατού, που, όπως και ο Γεώργιος Γρίβας, στάλθηκε στην Κύπρο, από την οποία καταγόταν, για να οργανώσει τον αγώνα. Ήταν μια μέθοδος που είχε δοκιμαστεί και στον Μακεδονικό Αγώνα, με τον Παύλο Μελά, και στην οποία η Ελλάδα δεν έπρεπε να φαίνεται ότι έχει οποιαδήποτε ανάμιξη, κάτι που σήμαινε ότι, σε περίπτωση σύλληψης, από μεν τους κατακτητές θεωρούταν εχθρός και από την πατρίδα του -επίσημα- προδότης!

Ο Αυξεντίου είχε το κρησφύγετό του κοντά στη Μονή Μαχαιρά, όπου την ημέρα μεταμφιεζόταν σε π. Χρύσανθο (μάλιστα, είχε κεράσει και ...λουκούμι τους Άγγλους διώκτες του, στο αρχονταρίκι της μονής!) και το βράδυ πήγαινε για σαμποτάζ, κλπ.

Κάποια στιγμή, προδίδεται και, έτσι όπως ήταν με τα ράσα και με μερικούς άλλους συντρόφους του, καταφεύγει στο κρησφύγετό του (το έχω επισκεφτεί -σκέτο λαγούμι είναι). Όλη η δύναμη των Άγγλων δεν μπορεί να τους ξετρυπώσει από εκεί! Την νύχτα, ακούγοντας ησυχία, ο Αυξεντίου καταλαβαίνει ότι οι Άγγλοι κάτι ετοιμάζουν και δημιουργεί αντιπερισπασμό, πετυχαίνοντας τη διαφυγή των συντρόφων του.

Το πρωί, αγγλικά ελικόπτερα ρίχνουν πετρέλαιο γύρω από το κρησφύγετο και βάζουν φωτιά. Στο ολοκαύτωμα που ακολουθεί, γνωστό ως ολοκαύτωμα του Μαχαιρά, ο Αυξεντίου καίγεται ζωντανός. Μόνο λίγα κομμάτια απ’ το καμένο ράσο του έχουν μείνει, στο χώρο της μονής που λειτουργεί σήμερα σαν μουσείο, για να θυμίζουν τη θυσία του…

Ο λόγος, παιδιά μου, που διάλεξα αυτόν τον ήρωα για να σας παρουσιάσω έχει να κάνει με τον τόπο μας, το Ξυλόκαστρο.

Κι αυτό γιατί ο πραγματικός π. Χρύσανθος Μαχαιριώτης, ο αγωνιστής της Ε.Ο.Κ.Α. που φυγαδεύτηκε στην Ελλάδα ώστε να λάβει τη θέση του ο Γρηγόρης Αυξεντίου, είναι εδώ, κοντά μας! Είναι ο γέροντας της Ι. Μονής Αγίου Παντελεήμονα, πάνω από το διπλανό μας χωριό, τα Γελινιάτικα.

Καταλαβαίνετε τι μεγάλη ευλογία είναι για εμάς αυτό; Είναι σαν να έχουμε κοντά μας, ζωντανό, τον Παλαιών Πατρών Γερμανό ή τον Παπαφλέσσα!¹

     Ο άλλος ήρωας που θα σας παρουσιάσω είναι ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης που, εκτός από αγωνιστής, ήταν και ποιητής, όχι μόνο λόγων, αλλά και έργων, όπως θα φανεί παρακάτω².

Γεννήθηκε στην Τσάδα της Πάφου και ήταν το τέταρτο παιδί της οικογένειάς του. 

Πέρασε τις έξι τάξεις του Δημοτικού σχολείου με άριστα.

Την 1η Απριλίου 1953, ο Ευαγόρας πρωταγωνιστεί σε διάφορες διαδηλώσεις κατά των Άγγλων, αφού, στα πλαίσια των προετοιμασιών για τη στέψη της βασίλισσας Ελισάβετ, στο "Ιακώβιο Γυμναστήριο" της Πάφου αναρτάται η αγγλική σημαία, γεγονός που εξοργίζει τους μαθητές. Παραμονή της στέψης, οι μαθητές της Πάφου και οι φοιτητές του Λιασιδίου Κολεγίου οργάνωσαν διαδήλωση με αίτημα να υποσταλεί η αγγλική σημαία και να εκκενωθεί το γήπεδό τους από στρατιώτες και αστυνομικούς.

Ο 15χρονος τότε Ευαγόρας αναρριχάται στον ιστό, κατεβάζει και σκίζει την αγγλική σημαία. Το γεγονός αυτό προκάλεσε την επέκταση των διαδηλώσεων (προσέξτε, ότι όλα αυτά τα έκαναν μαθητές!).

Οι μαθητές και το πλήθος συγκρούονται με την αστυνομία, η οποία ενισχύεται από Τούρκους. Ο διοικητής στέλνει διαταγή να αποσυρθούν οι αστυνομικοί, γιατί δεν έπρεπε η στέψη της βασίλισσας να αμαυρωθεί με αίμα. Έτσι οι μαθητές παρέσυραν ο,τι είχε σχέση με τους εορτασμούς για την στέψη. Η Πάφος έγινε το μόνο μέρος όπου δεν γιορτάστηκε η στέψη. Ο Ευαγόρας συνελήφθη, αλλά αφέθηκε ελεύθερος λόγω της μικρής του ηλικίας.

Στις 17 Νοεμβρίου 1955 οι μαθητές του Γυμνασίου συγκεντρώθηκαν και προετοίμαζαν μια διαδήλωση από τις γνωστές που οργάνωνε η ΑΝΕ (Άλκιμος Νεολαία ΕΟΚΑ) ως αντιπερισπασμό. Εδώ, να σημειώσω ότι ως προθάλαμος για την ένταξη στην Ε.Ο.Κ.Α. λειτουργούσε το Κατηχητικό Σχολείο, αφού από εκεί αντλούσε τους μαχητές που είχαν στην ψυχή τους τα δύο απαραίτητα για τον αγώνα: Χριστό και Ελλάδα!

Ο Ευαγόρας συλλαμβάνεται και οδηγείται στο δικαστήριο με την κατηγορία ότι συμμετείχε παράνομα σε οχλαγωγίες. Ο Ευαγόρας δεν παραδέχτηκε την κατηγορία και η δίκη αναβλήθηκε για τις 6 Δεκεμβρίου.

Μια μέρα πριν τη δίκη, σε ηλικία 17 χρόνων, ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης εγκατέλειψε το σχολείο και εντάχθηκε στις αντάρτικες ομάδες της ΕΟΚΑ.

Αυτό το γεγονός τον καθιστά ξεχωριστό πρότυπο ηρωισμού για τους μαθητές όλων των εποχών, αφού τότε πήγαινε στην Πέμπτη Γυμνασίου (σημερινή Δευτέρα Λυκείου) και αυτός είναι και ο λόγος που είναι ο δεύτερος που ξεχωρίζω από τους άλλους αγωνιστές για να σας παρουσιάσω.

Πριν φύγει για το βουνό, μπαίνει κρυφά στο σχολείο και αφήνει στην έδρα ένα σημείωμα:

«Παλιοί συμμαθηταί,

Αυτή την ώρα κάποιος λείπει ανάμεσά σας, κάποιος που φεύγει αναζητώντας λίγο ελεύθερο αέρα, κάποιος που μπορεί να μη τον ξαναδείτε παρά μόνο νεκρό. Μην κλάψετε στον τάφο του, Δεν κάνει να τον κλαίτε. Λίγα λουλούδια του Μαγιού σκορπάτε του στον τάφο. Του φτάνει αυτό ΜΟΝΑΧΑ.»

Και συνεχίζει με ένα ποίημα, αφιερωμένο στους συμμαθητές του, έναν δεύτερο ύμνο στην ελευθερία θα τον χαρακτήριζα, από το οποίο σας αναφέρω μόνο τους δύο πρώτους στίχους:

«Θα πάρω μιαν ανηφοριά θα πάρω μονοπάτια

να βρω τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά….»

Στις 18 Δεκεμβρίου 1956 μαζί με άλλους δύο συναγωνιστές του μετέφεραν όπλα και τρόφιμα από την Λυσό. Ξαφνικά βρέθηκαν αντιμέτωποι με αγγλική περίπολο. Οι δύο συναγωνιστές του Ευαγόρα κατάφεραν να διαφύγουν, αλλά ο ίδιος συνελήφθη. Στη δίκη του ο Παλληκαρίδης δεν άφησε περιθώρια στους δικηγόρους του να τον υπερασπιστούν, αφού παρά τις αντιρρήσεις τους παραδέχθηκε την ενοχή του:

«Γνωρίζω ότι θα με κρεμάσετε. Ο,τι έκαμα το έκαμα ως Έλλην Κύπριος όστις ζητεί την Ελευθερίαν του. Τίποτα άλλο».

Την επόμενη μέρα της καταδίκης του Παλληκαρίδη, οι μαθητές του Γυμνασίου Πάφου απείχαν από τα μαθήματά τους σε ένδειξη διαμαρτυρίας και έστειλαν τηλεγράφημα στον Χάρτινγκ, με το οποίο του ζητούσαν να απονεμηθεί χάρη στον Ευαγόρα. 

Όλος ο κόσμος αρχίζει μια προσπάθεια να σώσει τον νεαρό μαθητή. 

Η Ελληνική κυβέρνηση προσπαθεί να αποτρέψει την εκτέλεσή του. 

Η Κυπριακή αδελφότητα Αθηνών ζητά προσωπική παρέμβαση του βασιλιά Παύλου. 

Η Βουλή των Ελλήνων στέλνει τηλεγραφήματα προς την Βουλή των Κοινοτήτων και τα Ηνωμένα Έθνη. 

Ο Αρχιεπίσκοπος Δωρόθεος, ο Χωρεπίσκοπος Σαλαμίνος Γεννάδιος, ο δήμαρχος Λευκωσίας κ. Δέρδης, 40 Εργατικοί Άγγλοι βουλευτές, συντεχνίες, ο Αρχιεπίσκοπος Νοτίου Αφρικής Νικόδημος, ο Αμερικανός Γερουσιαστής Fulton, απλοί πολίτες προσπαθούν να ματαιώσουν αυτή την εκτέλεση. 

Ο Χάρτινγκ, όμως, και η Αγγλική διπλωματία απορρίπτει την απονομή χάριτος (δίχως άλλο, μια από τις πιο μαύρες σελίδες της ιστορίας της Αγγλίας και του δυτικού πολιτισμού ευρύτερα!).

Ο τραγικός πατέρας του πηγαίνει καθημερινά εκεί που κρατείται και ζητά να δει το μελλοθάνατο γιο του. Του το απαγορεύουν. Την τελευταία φορά, ο Άγγλος διοικητής του απαντά: «Θα σε αφήσω να δεις το παιδί σου, αλλά υπό έναν όρο: θα το πείσεις να μας αποκαλύψει τους συντρόφους του» (δηλαδή, να προδώσει).

Τότε αυτός σηκώνεται όρθιος και απαντά περήφανα: «Υπό τοιαύτας συνθήκας, αρνούμαι να δω το παιδί μου!» και φεύγει.

Ο Ευαγόρας στο τελευταίο γράμμα του δηλώνει:

«Θ' ακολουθήσω με θάρρος τη μοίρα μου. Ίσως αυτό να ναι το τελευταίο μου γράμμα. Μα πάλι δεν πειράζει. Δεν λυπάμαι για τίποτα. Ας χάσω το κάθε τι. Μια φορά κανείς πεθαίνει. Θα βαδίσω χαρούμενος στην τελευταία μου κατοικία. Τι σήμερα τι αύριο; Όλοι πεθαίνουν μια μέρα. Είναι καλό πράγμα να πεθαίνει κανείς για την Ελλάδα (προσέξτε, λέει για την Ελλάδα). Ώρα 7:30. Η πιο όμορφη μέρα της ζωής μου. Η πιο όμορφη ώρα. Μη ρωτάτε γιατί.».

     Αυτό, όμως, που πάντα μου φέρνει δάκρυα στα μάτια είναι το συγκλονιστικό ποίημα του Φώτη Βαρέλη, που μετέδωσε ο ραδιοφωνικός σταθμός της Λευκωσίας, λίγο μετά το θάνατο του Ευαγόρα. Σας διαβάζω τους τελευταίους στίχους, όπου οι μαθητές του σχολείου του Ευαγόρα μπαίνουν στις τάξεις τους για μάθημα:

«Μπαίνει κι η πρώτη η άταχτη κι η τρίτη που διαβάζει,

μπαίνει κι η πέμπτη αμίλητη, η τάξη του Ευαγόρα.

- Παρόντες όλοι;

- Κύριε, ο Ευαγόρας λείπει.

- Παρόντες, λέει ο δάσκαλος. Και με φωνή που τρέμει:

- Σήκω, Ευαγόρα, να μας πεις ελληνική ιστορία.

Ο δίπλα, ο πίσω, ο μπροστά, βουβοί και δακρυσμένοι,

αναρωτιούνται στην αρχή, ώσπου η σιωπή τους κάμνει

να πέσουν μ’ αναφιλητά ετούτοι κι όλη η τάξη.

- Παλληκαρίδη, άριστα, Βαγόρα, πάντα πρώτος,

στους πρώτους πρώτος, άγγελε πατρίδας δοξασμένης,

συ μέχρι χθες της μάνας σου ελπίδα κι αποκούμπι,

και του σχολειού μας σήμερα Δευτέρα Παρουσία.

Τα ‘πε κι απλώθηκε σιωπή πα’ στα κλαμένα νιάτα,

που μπρούμυτα γεμίζανε της τάξης τα θρανία,

έξω απ’ εκείνο τ’ αδειανό, παντοτινά γεμάτο.»

     Έτσι είναι, αγαπητά μου παιδιά, όταν οι μαθητές είναι αυτοί που διδάσκουν Ιστορία τους δασκάλους τους, κάτι το οποίο εύχομαι ν’ αξιωθείτε να κάνετε κάποτε κι εσείς.

     Απαγχονίστηκε στις 14 Μαρτίου 1957, σε ηλικία μόλις 19 ετών. Ήταν ο νεαρότερος αλλά και ο τελευταίος αγωνιστής που απαγχονίστηκε από τους Άγγλους, μια ευχή που είχε κάνει λίγες ώρες πριν το θάνατό του και ο Θεός την πραγματοποίησε.

Η διεθνής κατακραυγή που ακολούθησε (μια ολόκληρη αυτοκρατορία ν’ απαγχονίζει δεκαενιάχρονα παιδιά!), οδήγησε στην παραχώρηση ανεξαρτησίας από τους Άγγλους στην Κύπρο.

     Και ερχόμαστε στο σήμερα: ο σκοπός του Κυπριακού Αγώνα -η ένωση με την Ελλάδα- ανεκπλήρωτος και ένα μεγάλο μέρος του νησιού υπό τουρκική κατοχή.

Οι λύσεις που προτείνονται θέτουν στην ίδια μοίρα τον «κλέφτη» και τον «νοικοκύρη». Είναι σαν να μπαίνω στο σπίτι σου, να καταλαμβάνω το σαλόνι σου και μετά να συζητώ μαζί σου για το πώς θα κάνουμε μαζί κουμάντο στο σπίτι σου!

     Σε τέτοιου είδους προτεινόμενες «λύσεις», που ισοδυναμούν με εθνική προδοσία, η απάντηση Ελλάδας και Κύπρου είναι (και πιστεύω ότι πρέπει πάντοτε να είναι) παρόμοια με την απάντηση του πατέρα του Ευαγόρα: Υπό τοιαύτας συνθήκας, αρνούμαι να δω το νησί μου!

 

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ:

  1. Ο π. Χρύσανθος ήδη πλησιάζει τα εκατό και όμως, όταν κάτι του θυμίζει τον Κυπριακό Αγώνα, τα μάτια του πετούν φλόγες και δακρυσμένος φωνάζει με όση δύναμη του έχει μείνει: «Εμείς αγωνιστήκαμε για ΕΝΩΣΗ με τη μητέρα Ελλάδα κι όχι για ανεξαρτησία! Την ελληνική σημαία είχαμε στις διαδηλώσεις μας, όταν προτάσσαμε τα στήθη μας γυμνά, μπροστά στις κάνες των όπλων των Άγγλων στρατιωτών! Όσο η ένωση αυτή δεν γίνεται, ο αγώνας μας δεν έχει τελειώσει!». Τότε, η γλυκύτατη γερόντισσα, προσπαθεί να τον ηρεμήσει, γιατί φοβάται μην πάθει τίποτα (ως λαϊκή, ήταν νοσοκόμα, βλέπετε).

  2. Περισσότερα για τον Ευαγόρα, σε σχετική ανάρτησή μου εδώ.

 

 Το κείμενο το παραθέτω και σε δύο συνδέσμους:

Ο ένας παραπέμπει σε αρχείο pdf, που μπορείτε να το διαβάσετε και να το κατεβάσετε και ο άλλος παραπέμπει σε αρχείο word, για όσους θέλουν και να το επεξεργαστούν (εννοείται ότι θα είναι τιμή για μένα να χρησιμοποιήσει και κάποιος άλλος την ομιλία μου, είτε αυτούσια, είτε κάποια από τα στοιχεία της).
Ειδικά για τον π. Χρύσανθο, αξίζει να διαβάσετε το σημερινό αφιέρωμα του ALPHA Κύπρου και, κυρίως, να δείτε το συγκλονιστικό βίντεο που περιλαμβάνει, εδώ.
Είναι κρίμα να έχουμε ένα ζωντανό θρύλο του Κυπριακού Αγώνα στα μέρη μας και να μην το γνωρίζουμε!