Η ευθύνη μας απέναντι στις επόμενες γενιές, με αφορμή παραδείγματα από τη φύση.

Πρώτο παράδειγμα

Η φωτογραφία είναι από το μικρό άλσος που βρίσκεται στο αρχαίο λιμάνι του Λεχαίου Κορινθίας, δίπλα απ' τα ερείπια της παλαιοχριστιανικής βασιλικής.

Το άλσος αυτό είναι εκτεθειμένο στους -ενίοτε ισχυρούς- θαλάσσιους βοριάδες (η θάλασσα βρίσκεται στα δεξιά της φωτογραφίας). Το αποτέλεσμα είναι τα πεύκα που βρίσκονται στην "πρώτη γραμμή" να έχουν το μέγεθος θυμαριού (φυσικά “μπονσάι" θα τα χαρακτήριζα), αυτά που ακολουθούν από πίσω τους μέγεθος θάμνου (αφού τα προηγούμενα δρουν σαν ανεμοθραύστης γι αυτά) και, τελικά, τα τελευταία έχουν κάποιο "αξιοπρεπές" -για πεύκα- μέγεθος. Ωραία, θα μου πείτε. Αυτό συμβαίνει σ' ένα σωρό άκρες δασών, ιδίως παραθαλάσσιων.

     Μήπως, όμως, αυτό το φυσικό φαινόμενο μας διδάσκει κάτι;

Ζούμε σε μια εποχή που πολλοί "βοριάδες" φυσούν, προσπαθώντας να ξεριζώσουν αξίες, πρότυπα, κατακτήσεις αιώνων (σε όλους τους τομείς). Και είναι τόσο ισχυροί κάποιες φορές αυτοί οι "βοριάδες", που κάθε αντίσταση μοιάζει μάταιη. Κι αρχίζουν τότε οι γνωστές δικαιολογίες: "Εγώ θα σώσω το ρωμαίικο;", "Ωχ, αδελφέ, τίποτα δεν γίνεται...", "Το μόνο που θα καταφέρω, αν αντισταθώ, είναι να χαλάσω τη ζωή μου και τίποτα να μην κερδίσω." και τα παρόμοια...

Είναι όμως έτσι; Ας κοιτάξουμε τα πρώτα πεύκα. Τι κατάφεραν αντιστεκόμενα τόσα χρόνια στο μανιασμένο βοριά; Να μείνουν "νάνοι", θα πει κάποιος. Να μην αποκτήσουν το μέγεθος που θ' αποκτούσαν σε κάποιο πιο απάνεμο μέρος, θα πουν άλλοι. Και οι πρώτοι και οι δεύτεροι θα έχουν πει πράγματα που ισχύουν. Κάτι όμως τους διαφεύγει: Αν αυτά τα πεύκα δεν αντιστέκονταν, "χαλώντας" την ανάπτυξή τους (τη "ζωή" τους, κατά κάποιον τρόπο), τα πεύκα που ακολουθούν ακριβώς πίσω τους δεν θα είχαν τη δυνατότητα ν' αναπτυχθούν λίγο περισσότερο και τα επόμενα ακόμη περισσότερο και τελικά να φτάσουμε σε πεύκα που να έχουν μια φυσιολογική ανάπτυξη. Με άλλα λόγια, η κάθε σειρά πεύκων θυσίασε τη δική της "ζωή" προκειμένου η επόμενη σειρά να έχει τη δυνατότητα για κάτι το καλύτερο.

Ας το μεταφέρουμε τώρα αυτό στη γενιά μας και σ' όσες θα την ακολουθήσουν. Κάθε αντίσταση που προβάλουμε στους "βοριάδες" που αναφέραμε παραπάνω, κάθε θυσία, κάθε κίνηση κόντρα στο ρεύμα του ωχαδερφισμού και της αδιαφορίας, σίγουρα έχει κάποιο κόστος. Και το κόστος αυτό σίγουρα μας εμποδίζει να έχουμε τη ζωή που θα θέλαμε να είχαμε και που πιστεύουμε ότι δικαιούμαστε να έχουμε. Όμως, τίποτε απ' αυτά δεν πάει χαμένο. Γιατί αυτά που κάνουμε, δίνουν τη δυνατότητα στην επόμενη γενιά να κάνει κάτι περισσότερο απ' ο,τι καταφέραμε εμείς κι αυτό είναι η καλύτερη κληρονομιά που μπορούμε να τους αφήσουμε. Μην περιμένουμε άμεση "απόδοση" των "επενδύσεων" που κάνουμε για ένα καλύτερο μέλλον, γιατί το μέλλον αυτό μπορεί να μην έλθει παρά μόνο μετά από λίγες ή περισσότερες γενιές. Ας σκεφθούμε τους αγωνιστές του 1821. Κάποιοι απ' αυτούς ήταν αρκετά ευκατάστατοι (έμποροι, καραβοκύρηδες, κλπ.) και σίγουρα το ότι ρίχτηκαν στον αγώνα για εθνική ανεξαρτησία μόνο κακή επίδραση είχε και στην οικονομική και στην οικογενειακή τους κατάσταση (ξέχωρα απ' το "σκληρό" τρόπο με τον οποίο "πλήρωσε" η πατρίδα την προσφορά μερικών απ' αυτούς). Χάρη σ' αυτούς όμως οι επόμενες γενιές μπόρεσαν να ζήσουν μια καλύτερη ζωή απ' αυτή που έζησαν αυτοί. Να θυμίσω και τους στίχους που τραγουδούσε ο αξέχαστος Ξυλούρης: "Αυτό τον κόσμο τον καλό, άλλοι τον καρτεράνε. Σκέψου φίλε μου, την ώρα που θα φεύγεις."

Η φύση μάς διδάσκει... Ας αγωνιστούμε φίλοι μου, όχι για μας, αλλά "για τη φουκαριάρα" την επόμενη γενιά, που θα' λεγε κι ο Ξανθόπουλος (για να ευθυμήσουμε και λίγο...).

    Είμαι σίγουρος ότι σας κούρασα, αλλά χωρίς κούραση τίποτε καλό δεν γίνεται.

        

Δεύτερο παράδειγμα

    Πολλές φορές πέρασα, κάνοντας το περπάτημά μου μέσα στον όμορφο Πευκιά Ξυλοκάστρου, από το μέρος που σας παραθέτω σε φωτογραφία, και κάθε φορά ...φιλοσοφούσα πάνω σ' αυτό που έβλεπα: 

Ένα νεαρό πεύκο μεγαλώνει στη θέση που βρισκόταν κάποτε ο παχύς κορμός ενός άλλου πεύκου (και ο οποίος σχηματίζει μια "αγκαλιά"), χρησιμοποιώντας σαν τροφή-λίπασμα τα ανόργανα υλικά που προήλθαν απ' τα απομεινάρια του "πρόγονού" του.

Μήπως έτσι δε γίνεται και με μας τους ανθρώπους; Η νέα γενιά δεν μεγαλώνει "αγκαλιασμένη" απ' αυτά που άφησε η προηγούμενη γενιά; Και δεν εννοώ τόσο αυτά που έκανε, αλλά αυτό που ήταν. Γιατί, τελικά, αυτό που μένει είναι η παρουσία μας, περισσότερο απ' όλα τ' άλλα. Αυτή η "παρ-ουσία" έχει την ..."ουσία" που θα θρέψει τις επόμενες γενιές.

Ο πατέρας μου, όταν ήμουν ακόμη στην εφηβεία και επηρεαζόμουν από διάφορα, μου είχε πει κάτι που με συνόδεψε σ' όλη μου τη ζωή και για το οποίο τον ευγνωμονώ:

    "Θ' ακούσεις πολλά στη ζωή σου, που θα σου φαίνονται όμορφα και σωστά. Πριν τ' ακολουθήσεις, κοίταξε να δεις: α) αν αυτός που τα λέει τα εφαρμόζει κιόλας και β) αν τα εφαρμόζει, ποιο είναι το αποτέλεσμα που βλέπεις στον ίδιο; Σ' αρέσει αυτό που βλέπεις σ' αυτόν; Αν ναι, ακολούθησε αυτά που λέει, προσέχοντας και πάλι να μην πέσεις σε προσωπολατρία, αλλά να έχεις πάντα την κρίση σου ελεύθερη".

Υπήρξαν πράγματι στη ζωή μου άνθρωποι αγιασμένοι, που με τη "φλύαρη" σιωπή τους μου πρόσφεραν περισσότερα απ' όσα θα μου έδιναν με χίλια κηρύγματα. Όλοι τους ήταν στο χώρο της Εκκλησίας (τυχαίο; ...δε νομίζω!). Υπήρξαν επίσης άνθρωποι, που τα λόγια τους άγγιζαν τη λογική μου, ίσως και το συναίσθημά μου, αλλά η παρουσία τους μου άφηνε ένα παγερό κενό. Μερικοί ήταν και στο χώρο της Εκκλησίας.

Κάποτε (1994), συζητώντας με μαθητές λυκείου, δέχτηκα τα έντονα παράπονά τους, ειδικά για τους φιλόλογους και θεολόγους συναδέλφους μου, όχι γιατί δεν ήταν επαρκώς καταρτισμένοι ή δεν έκαναν καλά το μάθημά τους, αλλά γιατί, όπως χαρακτηριστικά μου είπαν, "Αφού καταλαβαίνουμε ότι αυτά που μας διδάσκουν δεν τα πιστεύουν οι ίδιοι, πώς θέλουν να τα μάθουμε εμείς;".

    Ας προσέχουμε, λοιπόν, τι "λίπασμα" θ' αφήσουμε σ' αυτούς που ακολουθούν...