Ηθικές αξίες και επιχειρηματικότητα. Η περίπτωση της COCO-MAT.

     Ξεφυλλίζοντας ένα παλιό τεύχος (Δεκέμβρης 1997)  του περιοδικού Ελληνικό Πανόραμα, έπεσα πάνω στη συγκλονιστική ομιλία που είχε κάνει ο Μιχάλης Ευμορφίδης (Πόντιος στην καταγωγή), Διευθύνων Σύμβουλος της COCO-MAT, στις 16-11-1997 στο MONEY SHOW, στην Αθήνα, παρουσία και της τότε Υφυπουργού Ανάπτυξης Άννας Διαμαντοπούλου. Η ομιλία αυτή είναι συγκλονιστική γιατί 21 χρόνια πριν παρουσιάζει απόψεις για επιτυχημένη επιχειρηματικότητα που, ακόμη και σήμερα, άλλες είναι πρόσφατες (π.χ. εταιρική κοινωνική ευθύνη), ενώ άλλες παραμένουν άγνωστες στους πολλούς. Όπως και να' χει, δύο πράγματα θα σας πω:

1) Ακόμη κι αν δεν σας ενδιαφέρει καθόλου το θέμα της επιχειρηματικότητας (όπως εμένα), αξίζει να το διαβάσετε!

2) Το ότι αυτά που λέει δεν είναι αερολογίες αλλά λειτουργούν στην πράξη φαίνεται και από την σημερινή κατάσταση της εταιρίας, η οποία πλέον έχει παραρτήματα σε όλο τον κόσμο, και θα την δείτε στην ιστοσελίδα της, πατώντας εδώ.

Ακολουθεί το κείμενο της ομιλίας:

     "Το θέμα της διατριβής μου στη Σορβόννη ήταν η αστική ευθύνη του κράτους από ζημιές των δημοσίων έργων στο περιβάλλον.

Είχα την τύχη να έχω επιβλέποντα καθηγητή το σημερινό Πρύτανη της Σορβόννης κ. Yves Jegouzo. Κοντά του και κοντά στους Έλληνες καθηγητές μου κ. Σπύρο Φλογαΐτη και Προκόπη Παυλόπουλο, στην Νομική Αθηνών, έμαθα ότι ένα από τα πιο οχυρωμένα, νομικώς, αγαθά, που απολαμβάνει ο σύγχρονος άνθρωπος, είναι η προστασία του Περιβάλλοντος.

Μια διατριβή, λοιπόν, που θα ερευνούσε τις αποκαταστάσεις ζημιών που προκαλούνται στο περιβάλλον μου φάνηκε ιδιαίτερα ελκυστική και γι αυτό και την έκανα.

Το πεδίο ερεύνης μου ήταν τόσο το αγγλοσαξονικό όσο και το γαλλικό και γερμανικό δίκαιο.

Στην τετράχρονη έρευνά μου διαπίστωσα ότι, στην πραγματικότητα, το περιβάλλον είναι τόσο ανοχύρωτο, όσο ένας τροπικός κοκκοφοίνικας στον Β. Πόλο. Σήμερα, είμαι πλέον σίγουρος. Ζούμε σ' έναν κόσμο παραλογισμού.

Ζούμε σε μια Ελλάδα με άφθονα πορτοκάλια, που τα θάβουμε σε χωματερές για να πίνουμε συμπυκνωμένο Βραζιλιάνικο χυμό πορτοκαλιού. Στην Θράκη παράγουμε βαμβάκια αλλά με Ολλανδέζικους σπόρους.

Αυτά τα βαμβάκια τα εξάγουμε, γιατί τα υφάσματα τα αγοράζουμε πλέον έτοιμα από την Τουρκία. Στην Θράκη έχουμε και πρόβατα και φυσικά κορυφαίας ποιότητας μαλλί. Φεύγει όμως το σύνολο της παραγωγής στην Τουρκία άπλυτο αφού δεν υπάρχει ούτε ένα πλυντήριο μαλλιού σ'όλη τη Β. Ελλάδα.

Πουλάμε το μαλλί με 150 δρχ. το κιλό για να το αγοράσουμε από την Αγγλία πλυμένο και αντισκωριασμένο στις 1.800 δρχ.. Ζείτε, οι περισσότεροι από εσάς στην Αθήνα. Εγώ έχω την τύχη να ζω και να παράγω στην πανέμορφη Ξάνθη. Ζείτε στην Αθήνα του νέφους και των ατελείωτων μποτιλιαρισμάτων και δε λέτε να φύγετε. Κάνετε σεμινάρια, παρουσιάσεις, ιδρύετε πανεπιστήμια, αγροτικές σχολές, αθλητικές εγκαταστάσεις ΟΛΑ στην Αθήνα.

Μπορώ και εγώ φίλοι μου να βρω χίλιες δικαιολογίες γιατί το σημερινό Money-Show γίνεται στην Αθήνα σ' αυτήν την κατά τ' άλλα πανέμορφη αίθουσα. Είναι όμως, πιστώστε μου την άποψη, αναφαίρετο δικαίωμα του Έβρου και της Ροδόπης, της Ξάνθης ή της Κοζάνης το επόμενο να γίνει σε μια ακριτική περιοχή. Οι εσχατιές της Ελλάδας πεινούν για επιμόρφωση, για γνώση, για ειδίκευση, αγωνιούν να δουν επιτέλους μια παρέμβαση που θα τους δώσει ζωή, θα ταράξει τα νερά, μια παρέμβαση επιβίωσης για την ύπαιθρο και για όλη την Ελλάδα.

Εσείς κ. Διαμαντοπούλου είδατε μόνη σας τον περασμένο Μάιο στην επίσκεψή σας στα πλαίσια της έκθεσης Θράκη '97 με πόση λαχτάρα και πόσο ανυστερόβουλα σας μίλησαν οι τοπικοί επιχειρηματίες. Μεταδώστε την προσωπική σας εμπειρία στους υπολοίπους, για να μπορέσουμε να γευτούμε όλοι τους καρπούς μιας ανάπτυξης που θα λάβει υπ' όψη της όχι μόνο τα νούμερα αλλά και τις πραγματικές αγωνίες των ανθρώπων της υπαίθρου.

Μιλάμε συχνά για εθνική πολιτική ανάπτυξης. Μήπως απλά χαϊδεύουμε τ' αυτιά αυτών που, κλεισμένοι στα κλιματιζόμενα γραφεία του Κολωνακίου, καταστρώνουν σχέδια ανάπτυξης μιας Ελλάδας που τους είναι παντελώς άγνωστη; Έχετε μπροστά σας το ενημερωτικό έντυπο της εταιρίας μου. Θέλω να πιστεύω, ότι αυτό που ονομάζουμε αειφόρο ανάπτυξη βρήκε στην COCO-MAT τόσο το χώρο έκφρασης όσο και το χώρο δημιουργίας. Ξεφυλλίστε το, είναι ένα έντυπο κατασκευασμένο από καλαμπόκι. Οι σελίδες του δεν είναι τόσο όμορφες όσο θα ήταν αν κατασκευάζονταν από illustre χαρτί. Ωφελούν όμως πιστεύω, έστω και λίγο στην προσπάθεια ευαισθητοποίησης του καταναλωτή να αγοράζει προϊόντα κατασκευασμένα μόνο από φυσικές πρώτες ύλες.

Κύλισε πολύ νερό στο μύλο του management της εταιρίας για να μπορούνε σήμερα να καυχώνται οι εργαζόμενοι στην COCO-MAT, ότι όλες οι πρώτες ύλες που χρησιμοποιούμε είναι φυσικές και οι μέθοδοι παραγωγής και επεξεργασίας τους είναι τέτοιες που δεν μολύνουν το περιβάλλον.

Το Υπουργείο Ανάπτυξης το 1995 επιβράβευσε την προσπάθειά μας και μας τίμησε με το Α΄ Βραβείο μεθόδων παραγωγής και προϊόντων φιλικών προς το περιβάλλον. Η βράβευση αυτή μας έδωσε φτερά, εντείναμε τις προσπάθειές μας και το 1996 πιστοποιηθήκαμε με ISO 9001, πρώτη και μοναδική εταιρία στην Ευρώπη που κατέχει το πιστοποιητικό ποιότητας στο χώρο που δραστηριοποιούμεθα.

Το 1996 ύστερα από αίτηση της COCO-MAT μέσω του ΥΠΕΧΩΔΕ έδωσε στην Ελλάδα το δικαίωμα να γίνει για πρώτη φορά leader στην σύνταξη των προδοαγραφών για την έκδοση eco-label στα στρώματα (σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης). Το 1997 η COCO-MAT έγινε ο πρώτος κερδοσκοπικός οργανισμός που τιμήθηκε από το ίδρυμα HENRY FORD. Μέσα στον επόμενο μήνα θα έχουμε ολοκληρώσει και τη διαδικασία απόκτησης ISO 14.000.

Σήμερα με το δίκτυο 40 καταστημάτων στην Ελλάδα και 17 στην Ευρώπη (Γερμανία, Ολλανδία, Σουηδία και Ισπανία) βλέπουμε με ευχαρίστηση, ότι ο καταναλωτής επιβράβευσε την προσπάθειά μιας επιχειρηματικής παρέας που πήγε κόντρα στο ρεύμα, χάραξε μια αειφόρο στρατηγική ανάπτυξης και την τήρησε απαρέγκλιτα.

Και την τήρησε ακόμα και τότε, που προσπαθώντας να καθετοποιήσει την παραγωγική της διαδικασία, εύρισκε στην Ευρωπαϊκή αγορά μηχανολογικό εξοπλισμό που επεξεργαζόταν μόνο χημικές πρώτες ύλες όπως το ακρυλικό και το αφρολέξ.

Δεν αλλάξαμε όμως ούτε και τότε την τακτική μας. Αποκτήσαμε δική μας τεχνογνωσία. Εμπιστευτήκαμε την ανάπτυξή μας στα εφευρετικά μυαλά μηχανικών της Ξάνθης και του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου. Πετύχαμε να παράγουμε διπλάσιες ποσότητες και να χρησιμοποιούμε όχι ακρυλικό και αφρολέξ αλλά Θρακιώτικο μαλλί και βαμβάκι. Κατασκευάσαμε προϊόντα από την αρχή ως το τέλος χωρίς καμία χημική πρόσμιξη. Καταργήσαμε το πλαστικό ακόμα και στη συσκευασία μας. Βάλαμε ένα μικρό λιθαράκι στην κατασκευή μιας καταναλωτικής συνείδησης που απορρίπτει τα παράγωγα του πετρελαίου και φιλοξενεί μόνο τη φύση. Αειφόρος ανάπτυξη δεν είναι τίποτα άλλο απ' το να χρησιμοποιεί η βιομηχανία πρώτες ύλες που παράγει ο πρωτογενής τομέας. 

Δεν πρόκειται να σβήσει ποτέ η αγροτική οικονομία, όταν υπάρχουν μεταποιητικές μονάδες που επεξεργάζονται ο,τι αυτή παράγει.
Αντισταθήκαμε στο ρεύμα που θέλει τη βιομηχανία να έχει ως μοναδικό κριτήριο και στόχο τον πλουτισμό. Επειδή γνωρίζω όμως, ότι οι περισσότεροι από σας είστε λάτρεις των αριθμών, θα σας παραθέσω μερικούς να πειστείτε για τα λόγια μου. Το εγχείρημα της COCO-MAT πέτυχε. Είδαμε τον κύκλο εργασιών της εταιρίας να εκτοξεύεται από τα 150 εκατ. το 1993 στα 2 δις 100 εκατ. το 1997, είδαμε τις 17 θέσεις εργασίας το 1993 να γίνονται 164 σήμερα, μόνο στην Ξάνθη, από τις οποίες το 85% είναι πρόσφυγες από τον Πόντο. Είμαι 31 ετών και έχω ένα όνειρο. Στα 60 μου χρόνια να παραδώσω την COCO-MAT στην Ελληνική οικονομία με 1.000 τουλάχιστον εργαζόμενους.
Θα έχω πιστεύω επιτελέσει το χρέος μου απέναντι στον πόντιο παππού μου, που μου έλεγε ότι "όπου υπάρχει δουλειά υπάρχει ειρήνη και αγάπη". Όλες οι εταιρείες υποχρεούνται απ' το νόμο να δημοσιοποιούν τον οικονομικό ισολογισμό τους. Ο καταναλωτής όμως ενδιαφέρεται κυρίως για τον κοινωνικό ισολογισμό μιας εταιρίας. Μιλούν οι λάτρεις των αριθμών για την αξία των πάγιων μιας εταιρίας ή για την χρηματιστηριακή της αξία. Πολύ λίγοι είναι αυτοί που έχουν συνειδητοποιήσει ότι σημαντικό στοιχείο στην δυναμική ανάπτυξη μιας εταιρίας σήμερα, παίζει και η ηθική της αξία. Ο πατέρας μου δούλεψε επί 21 έτη στην Γερμανία για να μπορέσει να θρέψει την οικογένειά του. Δεν έγινε ποτέ του εστιάτορας. Παρέμεινε απλοϊκός εργάτης σε μια μεγάλη χημική βιομηχανία. Η υγεία του κλονίσθηκε ανεπανόρθωτα από τις βλαβερές εργασίες που του είχαν ανατεθεί να κάνει. Ίσως αυτό να σας κάνει να καταλάβετε καλύτερα γιατί οι 2 γιοι του απεχθάνονται τόσο πολύ τα χημικά. Την αναπηρική του σύνταξη την απόλαυσε μόνο 4 χρόνια. Πέθανε μ' ένα πραγματικό μίσος για τη χημική βιομηχανία.
Είναι αλήθεια ότι τα καλά οικονομικά αποτελέσματα γοητεύουν τους επιχειρηματίες. Το ίδιο γοητεύει και τον καταναλωτή η ποιότητα και η τιμή του προϊόντος που αγοράζει.
Εγώ σήμερα ήρθα να σας καταθέσω μια άποψη που θα ξενίσει τους περισσότερους. Πολύ σύντομα ο καταναλωτής στο δίπτυχο της ποιότητας και της τιμής θα συμπληρώνει και την ηθική αξία της εταιρίας και τότε μόνο θα αποφασίζει για την αγορά των προϊόντων της. Ηθική αξία της εταιρίας. Αναρωτιέστε τι μπορεί αυτές οι δύο λέξεις να περιλαμβάνουν.
Στην ελεύθερη αγορά ο καταναλωτής θέλει να βλέπει όλο και περισσότερο να διαχέεται ο πλούτος σε περισσότερους ανθρώπους. Ο βιομήχανος πρέπει πριν και πάνω απ' όλα να διατηρεί μια ισορροπία, μεταξύ της δικής του, προσωπικής ευημερίας και αυτής των εργαζομένων του. Πρέπει να μην προσβάλλει τα αισθήματα των συνεργατών του με την επίδειξη του πλούτου του. Σας μπερδεύω λίγο με το ύφος των λόγων μου. Δεν ταιριάζουν σε βιομήχανο. Ταιριάζουν όμως σε κάποιον, που όταν είχε την ανάγκη του κράτους και της κοινωνίας του την πρόσφεραν απλόχερα.
Διψούσα για μάθηση, για έρευνα. Τελείωσα την Νομική Αθηνών και η Πολιτεία μου έδωσε υποτροφία για να σπουδάσω στο εξωτερικό. Σήμερα στα 31 μου χρόνια, είμαι πολύ χαρούμενος που έχω τη δυνατότητα τόσο νωρίς, να εξασφαλίσω σε δύο νέους τη συνέχιση των σπουδών τους στο εξωτερικό.
Η αλήθεια είναι ότι όλοι οι βιομήχανοι, οι εφοπλιστές, συνήθως προς το τέλος της ζωής τους ή πιο συχνά μετά θάνατο, διαμοιράζουν το συσσωρευμένο πλούτο τους. Εγώ ζητάω να γίνεται καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής τους, ωφελεί και τους ίδιους και την εταιρία τους και το κοινωνικό σύνολο. Θα ήθελα αυτό που ονομάζουμε μεγάλο κεφάλαιο να αισθανθεί, ότι είναι τόσο μικρή η ζωή, που δεν αξίζει τον κόπο να αποταμιεύει τον πλούτο του μ' αυτή την μανία. Αναρωτήθηκε κανείς γιατί οι βιομηχανίες δεν απασχολούν (αν και το επιβάλλει ο νόμος) άτομα με ειδικές ανάγκες; Φοβούνται να περιορίσουν λίγο τα κέρδη τους. Είναι όμως διπλά ανόητη αυτή η σκέψη.
Η προσωπική μου εμπειρία μαρτυρά, ότι από την μια πλευρά το σύνολο των εργαζομένων αποδίδει περισσότερο, όταν γνωρίζει ότι η εργοδοσία δίνει μάχη κατά του κάθε μορφής κοινωνικού αποκλεισμού, ενώ από την άλλη πλευρά η εταιρία με αυτή την πολιτική έρχεται πολύ κοντά στον καταναλωτή και αυξάνει τις πωλήσεις της. Η COCO-MAT σε σύνολο 164 εργαζομένων στην Ξάνθη, απασχολεί 8 ΑΜΕΑ. Είναι όλοι τους άριστοι εργαζόμενοι, παραγωγικοί και προπάντων ευτυχισμένοι, που μπορούν να προσφέρουν την εργασία τους. Στις 10 Νοεμβρίου κλείσαμε το εργοστάσιο στην Ξάνθη και τα 40 καταστήματα σε όλη την Ελλάδα και όλοι μαζί με τη συνεργασία της Νομαρχίας Ξάνθης, προσφέραμε συνολικά 92 φιάλες αίμα. Η COCO-MAT ξεκινά μια μονάδα παραγωγής οικολογικών φωτιστικών, όπου θα απασχοληθούν μόνο άτομα με ειδικές ανάγκες.
Ο Νομάρχης Ξάνθης αμέσως αγκάλιασε την ιδέα και εισηγήθηκε τη συμμετοχή της Νομαρχίας Ξάνθης σ' αυτή την επιχείρηση. Η ιδέα θα υλοποιηθεί και να είστε σίγουροι ότι τα προϊόντα της μονάδας θα γίνουν ανάρπαστα. Ντρέπομαι για τις επιλογές ορισμένων συναδέλφων. Ζουν οι ίδιοι και οι εταιρίες τους μέσα στη ματαιότητα των αριθμών. Αγοράζουν όλο και πιο πολυτελή αυτοκίνητα για να διαφέρουν απ' τους κοινούς θνητούς. Αγοράζουν πολυτελή σπίτια για να στεγάσουν τη ματαιοδοξία τους. Πρέπει να πολεμήσουμε αυτόν τον τρόπο ζωής. Δεν ταιριάζει στους Έλληνες. Είναι ασυμβίβαστο με την Ιστορία μας, είναι ξενόφερτο. Διδάξαμε όλον τον κόσμο πολιτισμό και σήμερα ζούμε με δανεικά πρότυπα. Ο πολιτισμός μας δείχνει φτωχός σε σχέση με το παλιό μεγαλείο. Οι επιχειρήσεις ζουν και αυτές μέσα στον ίδιο πολιτισμό. Γράφουν και αυτές σελίδες της ιστορίας. Έχω την αίσθηση όμως ότι ο κόσμος δεν μας αγαπά. Πρέπει να το αντιστρέψουμε. Κοινωνική προσφορά - ποιότητα - ανταγωνιστικότητα και αειφορία αυτές είναι οι παράμετροι που συνθέτουν το παζλ της ηθικής αξίας μιας εταιρίας. Είναι καταστροφικό και για την ίδια αλλά και για κάθε τοπική κοινωνία να βλέπει τα κέρδη μας να γίνονται ομόλογα η repos προς όφελος του βιομηχάνου αντί να δώσει δουλειά σε περισσότερους ανθρώπους.  Ναι η μεγαλύτερη κοινωνική προσφορά είναι η επένδυση των κερδών μας στη μάχη κατά της ανεργίας. Υπάρχουν όμως και χιλιάδες τρόποι να βοηθά μια επιχείρηση τον πολιτισμό και την οικονομία της Ελλάδος, που της χρωστάει ούτως ή άλλως τα κέρδη και την ευημερία της.
Η COCO-MAT έχει θεσπίσει διάταξη στο καταστατικό της που δηλώνει, ότι το 33% των καθαρών κερδών της πηγαίνει σε χορηγίες αθλητικών σωματείων (στην τοπική κοινωνία της Ξάνθης), σε πολιτιστικούς συλλόγους της Θράκης, σε υποτροφίες υποψηφίων μεταπτυχιακών φοιτητών και κύρια στους εργάτες της.
Είναι πιστεύω εξίσου ανήθικο μια εταιρία να προσπαθεί να εξαπατήσει τον καταναλωτή και να του προσφέρει άθλια ποιοτικώς προϊόντα. Πρέπει η παροχή προϊόντων υψηλής ποιότητας να είναι αξίωμα μιας εταιρίας. Πρέπει να είναι μέλημά της η καθημερινή προσπάθεια βελτίωσης των προϊόντων που παράγει. Σήμερα με το άνοιγμα νέων αγορών η Ελληνική επιχείρηση έχει τις δυνατότητες να ξεφύγει απ' τα σύνορά μας, να κατακτήσει αγορές που διψούν για προϊόντα. Δεν πρέπει να τους κοροϊδέψει όμως. Ο Ρώσος, ο Βούλγαρος, Ο Ρουμάνος καταναλωτής θα γίνει δικός μας, φανατικός φίλος, μόνο όταν του προσφέρουμε ποιότητα.
Πάρτε παράδειγμα τον εαυτό σας. Για πολλές δεκαετίες η κατεστραμμένη απ' τον πόλεμο Γερμανία δούλεψε σκληρά και απέκτησε τη φήμη του άριστου κατασκευαστή.
Ακόμα και σήμερα, κάποιος αγοράζει Γερμανικά προϊόντα μολονότι είναι πολύ ακριβότερα απ' τα αντίστοιχα Ελληνικά.
Το ίδιο πρέπει να κάνει και η Ελληνική επιχείρηση. Να δουλέψει πάνω στην ποιότητα, να αποκτήσει τη φήμη του καλού κατασκευαστή. Πρέπει εκεί που η αγορά είναι παρθένα να δώσουμε το στίγμα μας. Όχι ευκαιριακές πωλήσεις. Οι αγορές που άνοιξαν στα βόρεια σύνορά μας πρέπει να ταυτίσουν το made in Greece ως σήμα ποιότητας.
Τέλος, πρέπει να γίνουμε πιο ανταγωνιστικοί. Πρέπει να μάθουμε ότι η επιχείρηση που δεν αναπτύσσεται πεθαίνει.
Επενδύστε ο καθένας στο χώρο του, επενδύστε στην παραγωγή και στην μεταποίηση όχι σε ομόλογα και repos.
Κλείνοντας θα ήθελα να πω ότι σήμερα επιστρέφοντας στην Ξάνθη θα γύριζα πολύ ικανοποιημένος, αν οι απόψεις μου εύρισκαν έστω και έναν υποστηρικτή.
Η COCO-MAT πάντως και εγώ προσωπικά θα φροντίζουμε καθημερινά για να γίνει βίωμα σε όλη την ελληνική κοινωνία, ότι στην σημερινή οικονομική συγκυρία, έχουνε θέση και οι αριθμοί και οι ηθικές αξίες."

Πραγματικά, όλα αυτά θα μου ακούγονταν ουτοπικά αν δεν είχαν γίνει πράξη από την παραπάνω εταιρεία.
Προσωπικά, μεγαλύτερη εντύπωση μου έκανε το πώς η απασχόληση ατόμων με ειδικές ανάγκες αύξανε την παραγωγικότητα των υπολοίπων (κατά τη γνώμη μου, αυτό συνέβαινε γιατί ντρέπονταν ν' αποδίδουν το ίδιο ή λιγότερο από έναν...."ανάπηρο"!).
Ελπίζω τα παραπάνω να βοήθησαν να κατανοήσουμε ότι και στον τομέα της επιχειρηματικότητας οι ηθικές -χριστιανικές, ουσιαστικά- αξίες βρίσκονται πολύ πιο μπροστά από κάθε σύγχρονη θεωρία management και αποφέρουν κέρδη, όχι μέσα από μια σχέση εκμετάλλευσης εργοδότη-εργαζομένων, αλλά μέσα από μια σχέση προσφοράς.
     Θα ήταν άδικο να μην αναφερθώ και στον αδελφό του Μιχάλη, τον Παύλο Ευμορφίδη, που είναι ένας τύπος ...απλά απίστευτος! Ένα μικρό πορτραίτο του δείτε εδώ. Μη χάσετε, με τίποτα, το βίντεο στο τέλος, από το οποίο ξεχώρισα τον ορισμό που δίνει για τον πλούσιο: "Πλούσιος δεν είναι αυτός που, επειδή έχει χρήμα, κάνει ο,τι του αρέσει, αλλά αυτός που του αρέσει ο,τι κάνει"!
Αυτό που αναφέρει, πάντως, για φύκια, ως μονωτικό υλικό, εφαρμοζόταν πολύ στις Κυκλάδες. Δε θα ξεχάσω ποτέ τη δροσιά που ένοιωθα, το κατακαλόκαιρο, όταν έμπαινα στο σπίτι του παππού της γυναίκας μου, του καπετάν Νίκου, στον Ποταμό Αιγιάλης, στην Αμοργό!
Και, για να μη νομίσετε ότι ο Μιχάλης είναι ο "ήσυχος" από τα δύο αδέλφια, σε αντίθεση με τον "τρελάρα" Παύλο, δείτε τον εδώ να κατακτά το ...Έβερεστ, μόλις το περσινό καλοκαίρι!
     Τέλος, άλλο ένα δείγμα για το πόσο αληθινά είναι τα παραπάνω, είναι και το best seller "Ο μοναχός που έγινε CEO - 1.000 χρόνια Αθωνικό management", που βρίσκεται ήδη στην 5η έκδοσή του και διδάσκεται ως μάθημα στο Πανεπιστήμιο Πειραιά, και για το οποίο μπορείτε να δείτε εδώ.